Udar mózgu: liczy się czas

Udar mózgu – to pierwsza przyczyna niepełnosprawności u osób powyżej 60. roku życia i druga – po nowotworach – przyczyna zgonów. Jak reagować w przypadku udaru mózgu i dlaczego czas ma tak wielkie znaczenie?

• Udar mózgu – objawy
• Na czym polega trombektomia mechaniczna?
• Spastyczność poudarowa – na czym polega program lekowy?

Do udaru mózgu dochodzi stosunkowo często. Statystycznie, co roku udar dotyka 170-200 na 100 tys. osób. W skali Polski oznacza to zatem 70-80 tys. udarów rocznie. Większość przypadków udaru mózgu wynika z niedrożności naczynia. Udar niedokrwienny zdarza się w około 85% przypadków. Znacznie rzadsze są udary krwotoczne (około 10% przypadków) czy krwotoki podpajęczynówkowe (około 5% przypadków).

Udar mózgu – objawy

O objawach, które powinny zaniepokoić mówi się w wielu kampaniach społecznych. Okazuje się jednak, że mimo że świadomość społeczna w kwestii rozpoznania udaru i właściwej reakcji w przypadku jego wystąpienia znacznie na przestrzeni lat wzrosła, to i tak jest w tej materii jeszcze sporo do zrobienia.

Objawy udaru mózgu:

• niedowład połowiczny
• obniżenie kącika ust
• zaburzenia mowy
• zaburzenia widzenia
• zawroty głowy
• zaburzenia czucia
• drętwienia
• brak czucia.

Właściwe rozpoznanie udaru i szybkie wezwanie to pierwszy z warunków szybkiej pomocy pacjentowi. Przy udarze bardzo liczy się czas. Im szybciej pacjent otrzyma właściwą pomoc, tym lepsze są rokowania.

Tymczasem badania mówią o tym, że tylko 30-55% pacjentów rozpoznaje u siebie objawy udaru. 65% pacjentów zwleka z wezwaniem pomocy przez ponad godzinę.

Dlatego właśnie edukacja dotycząca czynników ryzyka udaru mózgu, a także objawów udaru i rozpoznawania go ma tak duże znaczenie,

– Na przestrzeni lat widać, że poprawiła się świadomość, ale ciągle sporo jest w tym zakresie do zrobienia – ocenia prof. Jarosław Sławek.

Zachorować może każdy

Tak naprawdę udar mózgu może spotkać każdego. Statystycznie 15% udarów mózgu dotyczy osób przed 45. rokiem życia. Najczęściej chorują jednak osoby starsze. Mówi się, że od 55. roku życia co 10 lat ryzyko udaru mózgu się podwaja.

Wśród największych czynników ryzyka wystąpienia udaru mózgu są:

• nadciśnienie tętnicze
• cukrzyca
• otyłość
• nałogi: alkohol i papierowy
• hiperlipidemia
• migotanie przedsionków,
• przebyty zawał serca.

– Na udar tak naprawdę może zachorować każdy, choć statystycznie nieco częściej chorują mężczyźni – mówi prof. Jarosław Sławek.

Postępowanie z pacjentem z udarem mózgu

• Wezwanie pomocy.
• Rozpoznanie – to ono determinuje dalsze postępowanie z chorym.
• Transport do oddziału udarowego i rozpoznanie typu udaru. Za pomocą badań neuroobrazowych – tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego – określa się czy pacjent doznał udaru krwotocznego czy niedokrwiennego.
• Decyzja o leczeniu. W przypadku najczęstszego udaru niedokrwiennego pacjent przechodzi trombolizę (przyjmuje lek rozpuszczający skrzepliny) w oknie 4,5 godziny od udaru lub trombektomię mechaniczną (okno czasowe 6 godzin) czyli zabieg, który polega na usunięciu skrzepliny z naczynia.
• Diagnostyka przyczyn udaru – jest bardzo ważna. Bywa, że udar został spowodowany przez migotanie przedsionków lub zwężenie naczynia.
• Wtórna profilaktyka – polega ona np. na skierowaniu pacjenta na założenie stentu do tętnicy szyjnej.
• Rehabilitacja.
• Leczenie odległych skutków udaru. Warto mieć świadomość, że „udar się nie kończy”. W wielu przypadkach pozostawia po sobie trwałe ślady.

Trombektomia mechaniczna – na czym polega

W Polsce od 2018 prowadzony jest pilotaż trombektomii mechanicznej dla każdego województwa.

Czytaj także: Kolejne 10 ośrodków dołącza do pilotażu trombektomii mechanicznej

Sam zabieg trombektomii mechanicznej polega na wprowadzeniu do zamkniętego naczynia specjalnego cewnika i za jego pomocą usuwa się skrzeplinę. – To chyba najskuteczniejsza metoda w leczeniu ostrej fazy udaru mózgu – ocenia prof. Jarosław Sławek, zaznaczając jednocześnie, że będzie ona skuteczna w przypadku perfekcyjnej organizacji niwelującej czas trafienia pacjenta do oddziału.

– Łańcuch zdarzeń musi być sprawny, żeby się zmieścić w oknie czasowym, a do podania leku nie powinno minąć więcej niż godzina – tłumaczy prof. Sławek.

Tymczasem aby tak się stało, musi się zgrać wiele czynników, m.in.

• pacjent lub osoba bliska muszą sprawnie zaalarmować pogotowie
• pogotowie musi dojechać, właściwie ocenić stan pacjenta i sprawnie przekazać go pod opiekę oddziału
• szpital musi przeprowadzić sprawną diagnostykę, a następnie niezwłocznie wdrożyć leczenie i prawidłową opiekę wewnątrzszpitalną.

Czytaj także: Efektywna komunikacja okiem ratownika medycznego

Długofalowe konsekwencje udaru mózgu

Konsekwencje udaru mózgu często sięgają odleglej przyszłości:

• 40% pacjentów dotykają niedowłady kończyn i spastyczność
• część mierzy się z zaburzeniami mowy
• część chorych doświadcza trudnego do leczenia bólu połowicznego
• padaczka poudarowa zdarza się w ok. 5-15% przypadkach
• depresja poudarowa dotyka 30% pacjentów
• otępienie naczyniowe występuje u 5% chorych.

– Udar się nie kończy. Dlatego warto go szybko diagnozować i leczyć. A później mieć dla nich ofertę terapeutyczną. Na niektóre powyższe objawy, jak spastyczność, mamy wpływ – wyjaśnia prof. Sławek.

Czytaj także: Udar niedokrwienny. Zaburzenia połykania, brak apetytu. Co robić, gdy chory nie może jeść

Spastyczność poudarowa

Dla pacjentów po udarze charakterystyczne są:

• przygięcie palców
• zgięcie nadgarstka, łokcia, przygięcie palców
• deformacje w stawie skokowym zaburzające chód pacjenta.

– To bolesne przypadłości, ograniczające funkcje ręki. Zaciśnięte palce mogą ponadto powodować np. odleżyny – wyjaśnia prof. Jarosław Sławek.

W Polsce leczenie spastyczności poudarowej rąk i nóg objęte jest programem lekowym. Terapia polega na podawaniu pacjentom toksyny botulinowej (botoksu) do spastycznych mięśni. Zabieg jest stosunkowo prosty. W odpowiednie punkty podaje się odpowiednią dawkę leku, uzyskując rozluźnienie i wyprostowanie kończyny, np. w stawie łokciowym. Spastyczność poudarowa jest refundowana przez NFZ. – Program nie jest w Polsce w pełni wykorzystywany, ponieważ pacjenci nie znają możliwości terapii – wyjaśnia prof. Sławek.

Jak uniknąć udaru?

Ważna jest profilaktyka pierwotna. Na większość czynników ryzyka mamy wpływ. Profilaktyka udaru mózgu obejmuje:

• aktywność fizyczną
• zapobieganie otyłości
• zdrową dietę
• rezygnację z używek
• dbanie o komfort psychiczny – unikanie stresu.

Czytaj także: Michał Figurski o udarze i walce o sprawność

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.