Demencja nie jest częścią procesu starzenia się

Jakie są pierwsze objawy demencji? U jakich specjalistów szukać pomocy? Czym różni się demencja od otępienia i choroby Alzheimera, wyjaśnia Iwona Przybyło.

• Demencja to nie tylko zapominanie
• Neuropsycholog, neurolog, geriatra, psychiatra
• Nagłe, niepokojące zmiany zachowania mogą mieć przyczyny somatyczne
• Trudne sytuacje w opiece
• Agresja w demencji
• Apatia czy depresja?
• Omamy i urojenia

Demencja = otępienie

Demencja nie jest związana z normalnym procesem starzenia. To poważny stan, w którym choruje mózg pacjenta. demencja prowadzi to wielu trudnych do zaakceptowania zmian dotykających zarówno chorego, jak i jego bliskich. Początki demencji trudno wychwycić. Zanim pojawią się poważne objawy, człowiek najczęściej choruje już od około 5-10 lat.

Czym zatem jest demencja? Podczas niedawnego webinaru poświęconego demencji Iwona Przybyło wyjaśniała demencję, stosując pewną analogię.
– Tak jak problemy z układem oddechowym są spowodowane różnymi chorobami, jak astma, POChP, włóknienie płuc, tak demencja również jest wynikiem pewnych chorób – wyjaśniała.

Medycyna zna ponad 100 różnych form, rodzajów, przyczyn demencji. Najczęściej spotykane to:

• Choroba Alzheimera 50-60% przypadków
• demencja z ciałami Lewy’ego – 10-25% przypadków
• naczyniowa – 20-30% przypadków
• demencja czołowo-skroniowa 10-15% przypadków.

Demencja to nie tylko zapominanie

W społeczeństwie zakorzenił się mit, że demencja jest tożsama z utratą pamięci. Tymczasem to bardzo skomplikowany stan. Każdy pacjent choruje nieco inaczej i inna jest specyfika jego objawów.

Najczęstsze objawy demencji:

• problemy z sekwencyjnością czynności
• dezorientacja w czasie i przestrzeni
• problemy z wykonywaniem dobrze znanych czynności
• problemy z myśleniem abstrakcyjnym
• gubienie rzeczy
• utrata pamięci
• zmniejszone możliwości oceny sytuacji
• problemy z mową, językiem
• zmiany nastroju, zachowania.

Najtrudniejsze w demencji są behawioralne i psychologiczne objawy:

• zmiany nastroju, chwiejność emocjonalna,
• halucynacje,
• problemy ze snem
• zachowania agresywne
• powtarzające się pytania
• pobudzenie
• wędrowanie.

Neuropsycholog, neurolog, geriatra, psychiatra

Do jakiego specjalisty się zgłosić z niepokojącymi objawami? Lekarzem dedykowanym do leczenia demencji są neurolog, geriatra, psychiatra.  Ambasadorka akcji „Damy Radę” podpowiedziała również, że warto skonsultować się z neuropsychologiem.

– Skierowanie do neuropsychologa może wypisać lekarz rodzinny. Dlaczego badanie neuropsychologiczne może okazać przydatne? Wyniki badań neuropsychologicznych ułatwią konsultację z innym specjalistą – neurologiem – mówiła Iwona Przybyło.

– Do psychiatry warto pójść, gdy pojawiają się zaburzenia zachowania – dodała Iwona Przybyło. W opanowaniu niektórych objawów mogą pomóc leki psychotropowe, ale powinno się je stosować bardzo ostrożnie. Niektórych bowiem nie powinno się podawać osobom z demencją.

Nagłe, niepokojące zmiany zachowania mogą mieć przyczyny somatyczne

Zdarza się, że u pacjenta z demencją niektóre zachowania pojawiają się z dnia na dzień, nagle. Warto wówczas, zamiast skupiać się wyłącznie na wyciszeniu samego zachowania, poszukać także jego przyczyny. Np. dolegliwości bólowych, infekcji, itp.

Wbrew mitom, osoby z demencją odczuwają bowiem ból i dyskomfort, ale nie potrafią go zlokalizować i o nim opowiedzieć. Dlatego w tym obszarze nieoceniona jest efektywna obserwacja podopiecznego i zapisywanie spostrzeżeń, np. o tym:

• jak wygląda niepokojące zachowanie
• kiedy się zdarza
• w jakich godzinach
• w jakim otoczeniu
• jak długo trwają te stany
• jakie jest ich nasilenie
• w jakich okolicznościach podopieczni się wyciszają, itp.

Notatki pozwolą uporządkować informacje i wyciągać wnioski opiekunowi, ale przydadzą się również w gabinecie lekarskim do naświetlenia lekarzowi stanu podopiecznego.

Ból w demencji

Człowiek zmagający się z demencją może nie mówić o bólu, dyskomforcie, potrzebach. To nie oznacza, że ich nie odczuwa. Może manifestować je niejednoznacznie, w sposób niezrozumiały dla opiekuna, np.:

• wędrować,
• dreptać w miejscu
• zrywać pieluchę
• mieć zmienioną mimikę twarzy
• unikać dotyku
• unikać mycia
• wykazywać zachowania agresywne
• pojękiwać.

Trudne sytuacje w opiece

Trudne sytuacje w opiece związane z zachowaniem pacjenta mogą być również związane ze współchorobowością.  Demencja nie wyklucza takich schorzeń jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, cukrzyca, choroby skóry, nadciśnienie tętnicze. Sytuacje trudne może wyzwalać także:

• naruszenie intymności
• przeciążenie
• poczucie bezbronności
• zanikanie kompetencji
• strach w sytuacji błędnej interpretacji jakichś zdarzeń
• brak światła,
• przebodźcowanie
• działanie leków
• nuda
• brak zajęcia
• samotność
• smutek
• niezrozumienie.

Agresja w demencji

Agresja nie jest objawem samym w sobie. To konsekwencja niezrealizowanych potrzeb, bólu dyskomfortu.

Agresja nie może być stanem permanentnym, jeśli zachowania agresywne nawracają, mamy do czynienia z problemem o podłożu somatycznym lub ze stanem, gdzie mózg jest na tyle niewydolny, iż należy włączyć odpowiednie leczenie.

Apatia czy depresja?

Z demencją ramię w ramię może postępować u podopiecznego depresja. Jeśli podopieczny staje się wycofany, niechętny do wykonywania jakichkolwiek czynności i jakiejkolwiek aktywności warto sprawdzić, czy oprócz demencji nie choruje również na depresję. – To bardzo trudne do wychwycenia – przyznała Iwona Przybyło.

– Depresję w demencji się leczy. Np. za pomocą leków zwrotnego wychwytu serotonimy czy innych leków dedykowanych pacjentom w depresji. W przypadku gdy podopiecznego dotknie duża apatia, brak chęci do czegokolwiek, warto udać się na konsultację neurologiczną. Informacje od opiekuna będą najważniejsze – dodała.

Omamy i urojenia

Omamy i urojenia w demencji mogą mieć różne podłoże. Na przykład wynikać z polipragmazji, czyli przyjmowania wielu leków jednocześnie.

Czasami omamy wynikają z ograniczonego, zawężonego w demencji pola widzenia. W tej sytuacji duże znaczenie będzie miało otoczenie chorego, które może wymagać wprowadzenia pewnych zmian w wystroju mieszkania. Np. niepokój podopiecznego może wywołać palto wiszące na wieszaku, które przypomina mu obcego człowieka czy deseń na obrusie, który jego mózg interpretuje jako robaki.

Omamy mogą świadczyć także o uszkodzeniu mózgu – wówczas konieczne może się okazać wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Niechęć do jedzenia w demencji

Gdy podopieczny nie chce jeść, warto zastanowić się nad przyczyną. Być może w jamie ustnej osoby z demencją dzieje się coś, co powoduje dyskomfort: ból zęba, afty, uciskająca proteza.

Za kłopotami z przyjmowaniem jedzenia może również stać postęp choroby. W demencji zmienia się
mechanizm jedzenia. Czasami chorzy mają problem z rozdrobnieniem pokarmu. Żują je raczej niż rozcierają. W tym wypadku pomocna może być zmiana konsystencji posiłków poprzez dostosowanie ich do możliwości podopiecznego.

Może się zdarzyć również, że chory stracił umiejętność używania sztućców i nie wie jak przyjąć posiłek lub posiłek jest dla niego zbyt skomplikowany. Np. nie potrafi sobie poradzić z ziemniakami, mięsem i warzywami zaserwowanymi na jednym talerzu.

Komunikacja z chorym: problemy z rozumieniem słów

Mitem jest, że pacjent z demencją lepiej nas zrozumie, gdy będziemy mówić głośniej lub wolniej. Istotą trudności komunikacyjnych podopiecznego jest uszkodzenia tego miejsca w mózgu, które przetwarza sygnał na komunikat do mózgu. Podopieczny może całkowicie inaczej słyszeć to, co mówimy.

Ma to swoje konsekwencje. Słowa się zacierają. Chory ich nie rozumie. Dlatego w komunikacji z podopiecznym tak duże znaczenie ma gestykulacja i mimika. – Gesty i mimika pomagają choremu rozeznać sytuację. uśmiech, często determinuje reakcję i chęć współpracy podopiecznego – tłumaczy Iwona Przybyło.

Czytelnie przyjazne nastawienie do podopiecznego ma jeszcze jedną zaletę. Daje podopiecznemu poczucie bezpieczeństwa. – U podłoża demencji leży często ogrom lęku Podopieczni potrzebują poczucia bezpieczeństwa. To najważniejsze, co możemy dać osobie z demencją – wyjaśnia Iwona Przybyło, powołując się na badania naukowe, które dowiodły, że osoby z demencją mają bardzo wysoki poziom kortyzolu w organizmie (hormon stresu).

Czytaj także: 9 wczesnych objawów demencji

Źródła:

1. Webinarium „Gdy mózg Twojego bliskiego choruje. Zrozum demencję i zamień opiekę na świadomą współpracę” zorganizowany przez Fundację TZMO

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.