Rola fizjoterapii w powrocie do zdrowia po resekcji miąższu płuca

„Płuca goją się w ruchu, nie na leżąco” – ta opinia znajduje potwierdzenie w postępowaniu fizjoterapeutycznym u pacjentów, którzy przeszli zabieg resekcji miąższu płuca.

• Fizjoterapia przed zabiegiem resekcji miąższu płuca
• Zabieg resekcji miąższu płuca
• Fizjoterapia po resekcji miąższu płuca
• Wyzwania w fizjoterapii po zabiegu resekcji płuca
• „Płuca goją się w ruchu, nie na leżąco”
• Pionizacja, poruszanie się, zwiększanie intensywności ćwiczeń

Resekcja płuca wiąże się ze zmniejszeniem powierzchni oddechowej, a zatem gorszą wydolnością pacjenta. W skrajnych przypadkach, resekcja miąższu płuca może spowodować niewydolność oddechową. Dlatego, aby efektywnie pracować na komfort życia pacjenta, konieczna jest właściwa rehabilitacja. Nie tylko ta pozabiegowa. Praca z fizjoterapeutą może pomóc pacjentowi przygotować się do planowanej operacji.

Fizjoterapia przed zabiegiem resekcji miąższu płuca

Bardzo ważne, aby pacjent wiedział, jak przebiega zabieg, ale także na czym będzie polegała późniejsza rehabilitacja i dochodzenie do sprawności. Rolą fizjoterapeuty jest wyjaśnienie, że rehabilitacja stanowi istotną, integralną część leczenia.

– Odpowiednio przygotowany pacjent powinien znać i umieć zastosować wszystkie elementy i techniki ćwiczeń wykorzystywane w całym procesie usprawniania. Biorąc pod uwagę tendencje do skracania czasu pobytu pacjentów w szpitalu i fakt, że często są oni przyjmowani na oddział dopiero w przeddzień planowanego zabiegu, wdrożenie procesu rehabilitacji przedoperacyjnej jest utrudnione – zauważają autorzy artykułu „Postępowanie fizjoterapeutyczne u pacjentów po zabiegu resekcji płuc”.

Tymczasem zainwestowanie czasu przed zabiegiem w ćwiczenia poprawiające pracę płuc i ogólną wydolność, zwrócą się pacjentowi z nawiązką przy dochodzeniu do sprawności po operacji. Na kilka tygodni przed zabiegiem warto ćwiczyć mięśnie oddechowe oraz wytrzymałość (np. na cykloergometrach lub bieżni). Uzupełnieniem może być ćwiczenie dużych grup mięśniowych. Ćwiczenia powinny działać rozciągąjąco na klatkę piersiową i wspomagać prawidłowe oddychanie.

Jeśli przeprowadzenie fizjoterapii przed zabiegiem nie jest możliwe, pacjent powinien otrzymać informacje o tym, jak ćwiczyć w warunkach domowych. W formie jak najprostszej, przejrzystej i łatwej do zrozumienia dla osoby niezwiązanej z fizjoterapią i nieposiadającej fachowej wiedzy w tym zakresie. Powinien również znać korzyści, które płyną z ich podjęcia.

Oprócz ćwiczeń poprawiających wydolność  pacjent powinien również:

• znać techniki kaszlu i odkrztuszania zalegającej wydzieliny
• znać prawidłowy tor oddychania.

Specjaliści zalecają także, aby pacjent przed operacją był pod opieką psychologa. Chodzi o niwelowanie lęku oraz wyzwalanie motywacji, niezbędnej do efektywnej fizjoterapii.

Zabieg resekcji miąższu płuca

Resekcja miąższu płuca wiąże się z koniecznością wykonania dostępu operacyjnego. Wykonuje się go różnymi metodami, o rożnej inwazyjności.
Na przykład torakotomia tylnoboczna to bardzo rozległy zabieg, wiążący się z przecięciem mięśni klatki piersiowej, nerwu międzyżebrowego oraz żebra. Rozległość tego rodzaju dostępu nastręcza potem problemów z rehabilitacją. Pacjent odczuwa po operacji silny ból.

Z kolei dostęp videotora-koskopowego gwarantuje szybszą rekonwalescencję. Końcowym elementem zabiegu jest założenie do jamy opłucnej jednego lub dwóch drenów. W tej sytuacji pacjent może korzystać z usprawniania. Praca z pacjentem wymaga jednak sporej ostrożności.

O wyborze metody wykonania dostępu decyduje lekarz w oparciu o kryteria medyczne.

Fizjoterapia po resekcji miąższu płuca

Po zabiegu operacyjnym, pacjent powinien wdrażać się w usprawnianie jak najszybciej to możliwe. To jednak dość indywidualna kwestia. Wpływ na rozpoczęcie fizjoterapii ma między innymi metoda, którą był operowany.

Po zabiegu priorytety fizjoterapii to:

• szybka pionizacja
• uruchomienie i usamodzielnienie pacjenta
• rozpoczęcie działań na rzecz poprawy ogólnej wydolności.

Z czasem fizjoterapeuta wprowadza do terapii ćwiczenia pomagające poprawić wydolność pacjenta, aby doprowadzić do stanu, w którym będzie on mógł w codziennym życiu funkcjonować swobodnie.  Wiele zależy jednak od samego pacjenta: od tego czy respektuje zalecenia, prowadzi zdrowy, aktywny tryb życia, a także czy znajduje motywację do treningu.

Wyzwania w fizjoterapii po zabiegu resekcji płuca

Resekcja miąższu płuca prowadzi do spadku wydolności fizycznej i tolerancji wysiłku fizycznego. To efekt:

• zmniejszenia powierzchni oddechowej płuc (związanej z ingerencją chirurgiczną)
• chorób współistniejących
• wyniszczenia organizmu chorobą
• osłabienia związanego z samym zabiegiem.

Jeśli dodać do tego pooperacyjny ból, wdrożenie fizjoterapii, motywacja do ćwiczeń stają się dla pacjenta trudniejsze.

Po rozległych operacjach mogą się pojawić dodatkowe wyzwania związane z fizjoterapią, takie jak:

• Zmiana położenia środka ciężkości ciała oraz zmniejszenie stabilności postawy – to może być wynik bólu albo naruszenia gorsetu mięśniowego.
• Nieprawidłowe ustawienie ciała i wady postawy – może to być wynik chronienia się przed bólem pooperacyjnym.
• Zbyt mała aktywność fizyczna po zabiegu operacyjnym może także prowadzić do wytworzenie się zrostów przeponowo-żebrowych, co może dodatkowo upośledzać wentylację i ograniczać ruchomość klatki piersiowej. Dzieje się tak, gdy aktywność pacjenta po zabiegu jest niewystarczająca.

Prof. Jan Skokowski: „Płuca goją się w ruchu, nie na leżąco”

Płuca potrzebują stymulacji, stopniowego zwiększania pracy, aby właściwie się goić. To właśnie rola fizjoterapii. Aby była ona efektywna i skuteczna, pacjent musi rozumieć konieczność jej prowadzenia, postępować według zaleceń terapeuty i z nim współpracować.

Dlatego właśnie opieka fizjoterapeutyczna po zabiegu jest tak ważna. Powinna być kontynuowana jak najdłużej. Dzięki codziennej aktywności fizycznej, pacjenci mimo utraty części powierzchni oddechowej płuc i urazu klatki piersiowej związanego z raną pooperacyjną, są w stanie jeszcze długo cieszyć się wysoką jakością i komfortem życia.  Zadania usuniętych elementów płuc z czasem przejmują kompensacyjnie pozostałe części narządu. Jednak w uruchomieniu tzw. rezerwy oddechowej fizjoterapia jest niezbędna.

Fizjoterapia tuż po zabiegu resekcji miąższu płuca

Tuż po zabiegu, fizjoterapeuta skupia się na

• pomocy przy prawidłowym ułożeniu pacjenta w łóżku
• ćwiczeń w ramach profilaktyki przeciwzakrzepowej
• pomocy przy odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny.

Zasadne jest także kilkukrotne posadzenie pacjenta w łóżku już w kilka godzin po zabiegu, choć doświadcza bólu i senności po narkozie.

Pierwsza doba po operacji to czas, w którym należy rozpocząć systematyczne działania fizjoterapeutyczne, choć z uwagi na ból nie jest to łatwe dla pacjenta. W tym czasie przydatne okażą się umiejętności efektywnego kaszlu, które nabył jeszcze przed zabiegiem, a także oklepywanie czy wibracja klatki piersiowej. Podobne zadanie ma także terapia ułożeniowa. Działania wspomagające odkrztuszanie pomogą uniknąć infekcji, niedoodmy, zapalenia płuc.

Konkretne metody wspierania usuwania wydzieliny dobiera się indywidualnie, w zależności od stanu pacjenta.

Czytaj także: Najpopularniejsze techniki wspomagania kaszlu

W pierwszej dobie po zabiegu zaczyna się również delikatne usprawnianie: zarówno ćwiczenia oddechowe, jak i ćwiczenia kończyn – czynne, bierne i czynno-bierne.

Pionizacja, poruszanie się, zwiększanie intensywności ćwiczeń

Pacjent, który dobrze toleruje taką formę fizjoterapii, szybko zmierza ku pionizacji. Następnie ku poruszaniu się i samoobsłudze w obrębie sali pooperacyjnej. Nie można jednak zapomnieć o ćwiczeniach oddechowych. Jeśli nie ma przeciwwskazań, można je wykonywać z oporem, przykładanym zarówno na wdechu, jak i wydechu.

Kluczem do efektywnej rehabilitacji jest samodzielna aktywność pacjenta, który ćwiczy nie tylko w asyście fizjoterapeuty, ale również samodzielnie.

W miarę jak od zabiegu upływa coraz więcej czasu, ćwiczenia stają się bardziej wymagające. Zwiększa się ich intensywność, czas, częstotliwość. Fizjoterapeuta proponuje coraz trudniejsze, bardziej wymagające ruchy. W końcu do treningu dochodzą również spacery, z tymi po schodach włącznie. Do treningu można wykorzystać również bieżnię. Ważne, aby fizjoterapeuta zbierał informacje o subiektywnych odczuciach pacjenta dotyczących samopoczucia i ewentualnie korygował plan i charakter treningu.

Czas hospitalizacji po resekcji miąższu płuca wynosi 5-7 dni (jeżeli, oczywiście, nie dadzą o sobie znać żadne powikłania).

Rehabilitacja poszpitalna

Po powrocie do domu rehabilitacja się nie kończy. Pacjent powinien  trenować 3-5 razy w tygodniu po 20-60 minut. Niwelowaniu nadmiernego napięcia mięśniowego pojawiającego się często w okolicy obręczy barkowej i tułowia służą techniki rozluźniające, np.:

• energizacja mięśni
• praca powięziową
• uwalnianie restrykcji w obrębie żeber i kręgosłupa piersiowego
• kinesiotaping.

Fizjoterapia pod okiem specjalisty to jednak nie wszystko. Pacjent powinien podejmować trening ogólnousprawniający i zróżnicowany. Innymi słowy, zdążać ku aktywnemu stylowi życia. A przy tym obserwować również, czy nie rozwijają się żadne powikłania. Są one szczególnie niebezpieczne w połączeniu z chorobami współistniejącymi.

Czytaj także: Fizjoterapia w POChP

Wsparcie psychologa i zespołu terapeutycznego

Resekcja miąższu płuca dla części chorych wiąże się z dotkliwym poczuciem niepełnej sprawności, obawami o nawrót choroby nowotworowej czy lękiem przed bólem. Zatem poczucie bezpieczeństwa , które niesie ze sobą opieka doświadczonego zespołu terapeutycznego – lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów – gotowych służyć fachową poradą w potrzebie,  jest dla pacjenta nieocenioną pomocą. Warto rozważyć również wsparcie psychologa – zarówno dla samego pacjenta, jak i jego bliskich, który pomoże uporać się z trudnymi emocjami, przepracować lęki, wrócić do równowagi.

Źródła:

1.  Postępowanie fizjoterapeutyczne u pacjentów po zabiegu resekcji miąższu płuca
   https://journals.viamedica.pl/advances_in_respiratory_medicine/article/viewFile/PiAP.2014.0008/26335

Czytaj także: WIDEO: Cała Polska ćwiczy oddech – rehabilitacja oddechowa

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.