Rzecznik Praw Obywatelskich o sytuacji opiekunów rodzinnych

Ponad 2 mln Polek i Polaków opiekuje się starszymi lub niepełnosprawnymi członkami rodziny. Czy wsparcie, na które mogą liczyć ze strony państwa jest wystarczające? Opinia Adama Bodnara, Rzecznika Praw Obywatelskich w tej sprawie nie pozostawia złudzeń. Do zrobienia jest jeszcze wiele.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara, państwo o rodzinnych opiekunach nie pamięta – poza zasiłkami dla niektórych. Ponadto nie organizuje opieki wyręczającej, szkoleń, nie zapewnia opieki psychologicznej, nie pomaga w godzeniu opieki z pracą.

W związku z tym Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował o stworzenie takiego całościowego programu do minister rodziny pracy i polityki społecznej Elżbiety Rafalskiej.

– Osoby, na które spada obowiązek zaopiekowania się mniej sprawnym czy słabnącym członkiem rodziny, podejmują się niezwykle trudnego zadania. I to bez żadnego przygotowania. Opieka to praca wymagającą i psychicznie, i fizycznie. Wiąże się ona z koniecznością ograniczenia bądź rezygnacji z pracy zawodowej. Pociąga to za sobą pogorszenie sytuacji materialnej i drastyczną zmianę dotychczasowego stylu życia – zauważa w liście do minister Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar.

W mniejszych miejscowościach opiekunom jest najtrudniej

Należy pamiętać, że praca opiekuna rodzinnego, często niedostrzegalna dla państwa i otoczenia, jest wyjątkowo czasochłonna. Ponadto miewa negatywny wpływ m.in. na relacje opiekuna z innymi członkami rodziny. Szczególnie problematyczna jest sytuacja opiekunów z mniejszych miejscowości, gdzie trudniej o wsparcie samorządów czy organizacji pozarządowych. Nierzadko wsparcia wymagają sami opiekunowie – z uwagi na podeszły wiek, niepełnosprawność bądź problemy zdrowotne.

– Generalnie problem polega na tym, że państwo swoją pomoc kieruje do osób z niepełnosprawnościami, zapominając o opiekunach – pisze rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar. Zwróciła mu na to uwagę Fundacja Hospicyjna, a temat był już dyskutowany w czasie I Kongresu Praw Obywatelskich.

Zdaniem RPO, trzeba stworzyć system wsparcia dla opiekunów

RPO zwrócił uwagę, że w działaniach państwa brak jest systemowego podejścia do problemu. Powinno ono uwzględniać nie tylko wsparcie w postaci zasiłków, do których dostęp uzależniony jest od dochodu. Rzecznik zauważył ponadto brak rozwiązań umożliwiających skorzystanie przez wszystkich opiekunów rodzinnych m.in. z:

• dostępu do opieki wyręczającej;
• szkoleń;
• opieki psychologicznej;
• rozwiązań umożliwiających godzenie opieki z pracą.

Takie kompleksowe działania uregulowano m.in. w Wielkiej Brytanii w Care Act z 2014 r., który m.in. definiuje pojęcie opiekuna faktycznie niosącego pomoc bliskim oraz wskazuje na obowiązki władz lokalnych w udzielaniu wsparcia.

– Dziś nie wiemy nawet, ilu jest w Polsce opiekunów rodzinnych. Nie znamy ich potrzeb – znają je jednak organizacje społeczne, które od lat wspierają opiekunów rodzinnych – podkreśla RPO.

Poważnym wyzwaniem jest zapewnienie opiekunom dostępu do informacji o przysługujących im prawach. Zbyt wielu opiekunów i opiekunek nie wie, z jakich form wsparcia mogą skorzystać. Udzielaniu rzetelnych informacji nie sprzyja brak wymiany wiedzy o dostępnej pomocy między specjalistami z różnych dziedzin, tj. z sektora zdrowia, ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej. Ponadto zauważono, że świadomość pracowników służby zdrowia w tym zakresie bywa znikoma.

Źródło:

1. Rzecznik Praw Obywatelskich, www.rpo.gov.pl