Metody leczenia spastyczności – toksyna botulinowa, pompa baklofenowa, rehabilitacja, leki

Metod leczenia spastyczności jest kilka. Dobiera się je indywidualnie do potrzeb i możliwości pacjenta. W leczeniu spastyczności stosuje się farmakoterapię, rehabilitację, odpowiednie środki ortopedyczne,  iniekcje z toksyny botulinowej czy wszczepianie pompy baklofenowej.

Kiedy zacząć leczyć spastyczność? – Wtedy gdy zaczyna sprawiać trudności w życiu codziennym – tłumaczy w kampanii Życie po udarze dr Małgorzata Dec-Ćwiek – neurolog, specjalista rehabilitacji medycznej. Metod na zmniejszenie napięcia spastycznych mięśni medycyna zna kilka.

Metody leczenia spastyczności – fizjoterapia i zaopatrzenie ortopedyczne

Podstawową metodą niwelowania spastyczności pozostaje fizjoterapia. Co warto podkreślić, nie chodzi wyłącznie o pracę pacjenta z rehabilitantem., ale również o pracę własną pacjenta. Konkretne ćwiczenia dla konkretnego pacjenta powinien dobrać specjalista.

W niwelowaniu skutków spastyczności ważne jest, aby zwracać uwagę na to, by dotknięta spastycznością kończyna była prawidłowo ułożona. Chodzi o to, aby zapobiegać skracaniu włókien mięśniowych.
Utrzymywaniu kończyn w odpowiedniej pozycji służy między innymi specjalistyczne zaopatrzenie ortopedyczne, np. ortezy.

Metody leczenia spastyczności – leki doustne

Farmakoterapię zaleca się w szczególności tym pacjentom, u których spastyczność ma charakter uogólniony. Leki można zastosować także w przypadku spastyczności np. jednej kończyny, ale należy pamiętać, że mają one działanie ogólnoustrojowe. Przyjęty lek będzie więc działał na wszystkie mięśnie. W takiej sytuacji wyzwaniem będzie dobranie optymalnej dawki leków. Farmakoterapia spastyczności może być obarczona różnymi działaniami niepożądanymi, np. wiązać się ze spadkami ciśnienia tętniczego, sennością, zawrotami głowy.

Metody leczenia spastyczności – toksyna botulinowa

Jeśli spastyczność dotyka jednej lub dwóch kończyn, czyli ma charakter ogniskowy a nie uogólniony – skuteczną metodą jej zwalczania są iniekcje z toksyny botulinowej. Niestety, nie wszyscy pacjenci mogą skorzystać z zabiegu w ramach refundowanej ze środków NFZ procedury. Od 2014 działa refundowany program leczenia spastyczności toksyną botulinową dla pacjentów dorosłych po udarze mózgu. Reszta dorosłych pacjentów musi za iniekcje toksyną botulinową płacić.

Jak przebiega leczenie spastyczności toksyną botulinową?  Rozpoczyna je kwalifikacja pacjenta. Następnie w rozmowie z pacjentem/opiekunem lekarz  omawia dokładnie możliwości leczenia, natomiast pacjent precyzuje konkretne oczekiwania, cele, które są dla niego najważniejsze do osiągnięcia.

Leczenie toksyną botulinową nie jest przyjemne. Polega na podawaniu pacjentowi wielomiejscowych zastrzyków w spastyczne mięśnie. Zabieg jest powtarzany co około 4 miesiące. Iniekcje wykonuje się najczęściej pod kontrolą ultrasonografii. Chodzi o to, aby lekarz widział, w który mięsień podaje zastrzyk. Efekt zabiegu nie pojawia się od razu. Zazwyczaj trzeba na niego zaczekać około 7-10 dni.

Po tym czasie mięsień zaczyna się rozluźniać. Działanie botuliny znosi nieprawidłowe napięcie mięśniowe.  Celem leczenia jest zmniejszenie spastyczności na tyle, na ile jest to konieczne. Jednocześnie lekarz dba o to, aby  zachować funkcję chwytną, podporową, itp. Czas działania toksyny botulinowej jest ograniczony. Zabieg należy powtórzyć po około 12 – 16 tygodniach. Po tym czasie pacjent zgłasza się na kolejną iniekcję.

Najlepsze efekty osiąga się wtedy, gdy zastrzykom towarzyszy rehabilitacja.

Pompa baklofenowa

W spastyczności uogólnionej, spastyczności nóg w przebiegu MPD, po urazach rdzenia kręgowego, w stwardnieniu rozsianym, gdy dominuje niedowład spastyczny nóg – jedną z metod leczenia jest implantacja pompy baklofenowej. Niestety, ośrodków prowadzących tę formę leczenia spastyczności jest niewiele. Wynika to między innymi z organizacji systemu opieki zdrowotnej. W chwili obecnej pompę wszczepiają lekarze neurochirurdzy, także oni co jakiś czas ją uzupełniają. Neurochirurgów nie jest wielu, a to przekłada się na dostępność zabiegu dla pacjentów.

Baklofen jest substancją działającą na rdzeń kręgowy. Zarówno podawany doustnie, jak i do kręgosłupa zmniejsza napięcie mięśniowe. Podanie do kręgosłupa jest jednak bardziej efektywne – wysokie stężenie substancji w rdzeniu kręgowym osiąga się zdecydowanie niższą dawką niż przy podaniu doustnym.

Wszczepienie pompy baklofenowej polega na wykonaniu nacięcia na plecach pacjenta i wprowadzeniu cewnika do kręgosłupa. Jeśli spastyczność dotyczy nóg – cewnik umieszcza się na wysokości 9. kręgu piersiowego. Jeśli zarówno rąk, jak i nóg – na wysokości 1. kręgu piersiowego. Samą pompę wszczepia się w tunelu w tkance podskórnej na brzuchu pacjenta.

Pompa baklofenowa wymaga okresowego uzupełniania. Natomiast po  7 latach użytkowania należy ją wymienić (z uwagi na żywotność baterii).

Refundacja pompy baklofonowej jest możliwa gdy:

• spastyczność u danego pacjenta trwa od ponad 12 miesięcy
• pacjent ma udokumentowaną nietolerancję na baklofen podawany doustnie
• pacjent przeszedł pozytywnie test baklofenowy – czyli po jednorazowym podaniu baklofenu do kręgosłupa spastyczność się zmniejszyła.

Czytaj także: Definicja, objawy, wzorce spastyczności

Źródła:

1. Webinar “Tajniki spastyki” zorganizowany przez Fundację Zdrowie jest Najważniejsze z udziałem Iwony Sarzyńskiej-Długosz.
2. https://www.medonet.pl/zdrowie,spastycznosc—przyczyny–objawy–leczenie,artykul,1727795.html
3.  Materiały kampanii społecznej Życie po udarze
4. Program TVN pt. Pompa baklofenowa w leczeniu spastyczności

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.