Definicja, objawy, wzorce spastyczności

Spastyczność to w największym uproszczeniu wzmożone napięcie mięśni. najczęściej dotyczy kończyn, tułowia, krtani. O spastyczności mówimy wówczas, gdy dolegliwości pacjenta poprzedza uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, uraz mózgu lub rdzenia kręgowego.

• Spastyczność – definicja
• Spastyczność – jak często występuje?
  
• Wzorce spastyczności
• Spastyczność – dlaczego warto ją leczyć?

Spastyczność – jak często występuje?

Nie u wszystkich pacjentów, którzy doznali uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego spastyczność się rozwinie.

Z badań wynika, że np. po udarze mózgu spastyczność dotyka około 20-40% pacjentów, natomiast w zaawansowanych stadiach stwardnienia rozsianego (SM) problem spastyczności może dotyczyć nawet do 80% pacjentów. U osób, które doznały urazu rdzenia kręgowego, spastyczność statystycznie występuje jeszcze częściej.

Spastyczność – od czego zależy czy wystąpi

Spastyka nie pojawia się od razu. Czasami mija kilka tygodni, a czasami kilka miesięcy od uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

O tym czy spastyczność wystąpi u konkretnego pacjenta decyduje między innymi lokalizacja uszkodzenia. Większe ryzyko spastyczności dotyczy tych pacjentów, u których uszkodzeniu ulegają tzw. drogi ruchowe, czyli ta część mózgu, która jest odpowiedzialna za kierowanie ruchami ciała.

Znaczenie ma także wiek pacjenta. U osób młodych spastyczność statystycznie rozwija się częściej niż u starszych pacjentów.

Objawy spastyczności

Spastyczność to w istocie wzmożone napięcie mięśni. Spastyczność może mieć charakter uogólniony – gdy dotyka całego ciała pacjenta – lub ogniskowy – dotyczący pewnych grup mięśniowych. Może się objawiać jako

• osłabienie mięśni antagonistycznych
• niedowład mięśni
• porażenie mięśni
• wzmożone odruchy głębokie
• mimowolne skurcze mięśni.

Pacjent może odczuwać spastyczność np. jako nienaturalną sztywność: ręki, nogi. Spastyczność ma poważne konsekwencje funkcjonalne. Pacjentowi trudniej chodzić, trudniej wykonywać precyzyjne ruchy, pojawiają się niekontrolowane skurcze mięśni, itp.

Objawy spastyczności może nasilać ból i odwrotnie. – Dochodzi do błędnego koła. Pacjent nie chce ćwiczyć, bo odczuwa ból. Gdy nie ćwiczy – ból narasta – mówiła podczas webinaru poświęconego spastyczności dr Iwona Sarzyńska-Długosz, wskazując, że spastyczność często nasila się u pacjentów, którzy wracają do domu po czasie intensywnej rehabilitacji. Wzmożona spastyczność może wystąpić, np. po powrocie ze szpitala do domu, gdzie ćwiczenia nie są już tak intensywne.

Wzorce spastyczności

Spastyczność może się objawiać charakterystycznym ustawieniem ręki lub nogi.

W zależności od tego, w których grupach mięśniowych się rozwinie,  może się manifestować np. ręką przywiedzioną do tułowia, zgiętą w stawie łokciowym, zgięciem nadgarstka, ręką zaciśniętą w pięść. U niektórych pacjentów spastyczność manifestuje się wyprostną nogą, tzn. nogi prostują się w biodrach i kolanach. Czasami w sposób zupełnie niekontrolowany. Ten wzorzec spastyczności jest typowy dla osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego. Czasami gwałtowny skurcz mięśni może nawet zrzucić pacjenta z wózka.

Kolejny wzorzec spastyczności objawia się zgięciem w kolanach i biodrach. Uda mają tendencję do krzyżowania się. Tego rodzaju spastyczność często pojawia się po udarze czy nagłym zatrzymaniu krążenia. Krzyżowanie się nóg prowadzi do szeregu problemów związanych z zachowaniem higieny, myciem pacjenta, zmianą bielizny lub pieluchomajtek, itp.

Stopa końsko-szpotawa

Spastyczność zwana „stopą końsko-szpotawą” polega na ustawieniu stopy na palcach, na zewnętrznej krawędzi. Pacjent podczas chodu nie wspiera się na całej stopie, a jedynie na palcach. Przez to noga staje się funkcjonalnie „za długa”. Ma to swoje konsekwencje w ustawieniu tułowia, który się przekrzywia. Ponadto, aby przenieść nogę do przodu, pacjent wykonuje ruch koszący.

Leczenie spastyki – dlaczego jest ważne?

– Mięśnie spastyczne dążą do tego, żeby przybliżać przyczepy do siebie. W konsekwencji mięsień ulega skróceniu. Jeśli spastyczność utrzymuje się długo (np. przy zgiętym łokciu), zginacze stawu stają się krótsze niż normalnie. Ulegają przykurczowi. Gdy on będzie długotrwały, dochodzi do zmian włóknistych. Przykurcz się utrwala. Zbyt późne leczenie przykurczu powoduje, że nie ma efektów – ani funkcjonalnych, ani wizualnych – tłumaczy Iwona Sarzyńska-Długosz.

Poza bólem i dyskomfortem, spastyczność powoduje wtórne powikłania. Jednym z nich są rany, owrzodzenia, odleżyny.

Dłoń zaciśnięta w pięść, ręka „przyklejona do tułowia” powodują, że do ciała nie dochodzi powietrze, skóra się poci, maceruje. Dochodzi do trudno gojących się owrzodzeń.

Aby złagodzić dolegliwości związane ze spastycznością i zniwelować ryzyko wystąpienia wtórnych powikłań, spastyczność powinna być leczona: ćwiczeniami, farmakologicznie, poprzez adekwatne do dolegliwości zaopatrzenie ortopedyczne, itp.

Źródła:

1. Webinar „Tajniki spastyki” zorganizowany przez Fundację Zdrowie jest Najważniejsze z udziałem Iwony Sarzyńskiej-Długosz.
2. https://www.medonet.pl/zdrowie,spastycznosc—przyczyny–objawy–leczenie,artykul,1727795.html

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.