Żywienie dojelitowe w domu – nie musisz się go obawiać!
Żywienie dojelitowe, choć w pierwszej chwili może u Ciebie budzić lęk, jest interwencją całkowicie sprawdzoną, bezpieczną i przynoszącą sporo korzyści – zarówno pod kątem poprawy jakości funkcjonowania na co dzień, jak i wsparcia pracy Twojego organizmu w procesie leczenia. W tym leczenia onkologicznego. To co wymaga podkreślenia, żywienie dojelitowe może być prowadzone w warunkach domowych. Nie musisz się więc obawiać długoterminowego pobytu w szpitalu, jeśli nie wymaga od Ciebie tego plan leczenia np. chemioterapeutycznego. Co dokładnie oznacza termin żywienie dojelitowe? Jakie są do niego wskazania? Co zyskuje pacjent, u którego zdecydowano o tego typu interwencji?
Żywienie dojelitowe – z czym to się „je”?
Żywienie dojelitowe, inaczej żywienie enteralne (ang. EN, enteral nutrition), to zgodnie z definicją podaną w Standardach Żywienia Dojelitowego i Pozajelitowego opracowanych przez POLSPEN (Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajlitowego, Dojelitowego i Metabolizmu), „podaż białka, źródeł energii, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych w postaci diety przemysłowej do przewodu pokarmowego”, z pominięciem jamy ustnej.
Personel medyczny, tłumacząc choremu istotę takiej interwencji, często przedstawia żywienie dojelitowe jako po prostu „rurkę założoną do żołądka (albo do jelita), przez którą podaje dobraną indywidualnie dietę”. Czyli wszystko to co normalnie byś zjadł/a, trafi bezpośrednio do Twojego żołądka/jelita. Nawet jeśli Ty sam nie będzie w stanie nic połykać (np. w przebiegu leczenia raka przełyku, gardła itp.).
Odpowiednio wyedukowany przez zespół żywieniowy, z powodzeniem możesz mieć prowadzone takie żywienie we własnym domu. W takiej sytuacji, specjalny transport medyczny będzie dostarczał wybrane przez specjalistów diety pod same Twoje drzwi, a Ty będziesz znajdować się pod ścisłą opieką zespołu leczącego, w skład, którego wchodzą m.in.: lekarz, pielęgniarka oraz dietetyk. Dzięki temu, w przypadku jakichkolwiek wątpliwości czy trudności, będziesz miał/a możliwość kontaktu ze swoimi dedykowanymi opiekunami.
Wskazania do żywienia dojelitowego
Żywienie drogą dojelitową stanowi metodę wsparcia z wyboru, gdy nie jest możliwym dostarczenie pożywienia drogą doustną, bądź jest to odżywianie niewystarczające wobec Twoich aktualnych potrzeb. Przykładowo, w przebiegu prowadzenia chemioterapii, możesz obserwować trudności w jedzeniu, w związku ze spadkiem apetytu, nudnościami itp. Na logikę więc, nie będziesz w stanie jeść tak samo jak przed leczeniem.
Według aktualnych rekomendacji, żywienie enteralne, stanowiące element tzw. leczenia żywieniowego, zaleca się wdrożyć u wszystkich pacjentów z funkcjonującym przewodem pokarmowym, w przypadku których stwierdzono:
- obecność niedożywienia lub tzw. wysokiego ryzyka żywieniowego;
- zagrażające niedożywienie;
- spodziewany brak możliwości realizacji diety doustnej przez ponad 7 dni (nawet przy braku cech niedożywienia w chwili postawienia diagnozy);
- spożycie energii mniejsze niż 60% szacowanego zapotrzebowania na 1-2 tygodnie.
Czym jest niedożywienie i dlaczego tak ważna jest jego profilaktyka i leczenie?
Niedożywienie jest stanem wynikającym z zaburzeń wchłaniania lub spożycia składników odżywczych, prowadzącym do niekorzystnych zmian w zakresie m.in. beztłuszczowej masy ciała. Ubytek masy ciała w tym obszarze może prowadzić do upośledzenia aktywności psychofizycznej organizmu, co w konsekwencji przekłada się na m.in.:
- pogorszenie się funkcji układu odpornościowego,
- trudności w gojeniu się ran,
- trudności w procesie rehabilitacji i rekonwalescencji itp.
Wszystkie te aspekty razem, mogą ostatecznie zmniejszać efektywność leczenia. A co za tym idzie, negatywnie wpływać na rokowanie. Warto w tym miejscu mocno również podkreślić, że niedożywienie o charakterze białkowo-energetycznym może także stanowić podstawę do odroczenia terapii zaordynowanej przez zespół leczący (tj. ze względu na złe wyniki morfologii oraz stan ogólny pacjent nie otrzyma np. kolejnego cyklu chemioterapii).
Żywienie dojelitowe w warunkach domowych
Mając ogromną świadomość korzyści jakie za sobą niesie dbałość o prawidłowy stan odżywienia organizmu pacjenta, zwłaszcza w czasie terapii onkologicznej, należy nieustannie przypominać o tym, że żywienie dojelitowe to interwencja w całości refundowana (od 2007 roku). Także w zakresie leczenia domowego.
Żywienie domowe świetnie sprawdzi się w przypadku chorych onkologicznych, u których zachodzi konieczność długotrwałego prowadzenia takiej interwencji, przy równoczesnym braku wskazania do hospitalizacji. W takiej sytuacji, żywienie enteralne rozpoczyna się zazwyczaj podczas pobytu w szpitalu, a następnie kontynuuje jako długoterminową terapię domową (ang. HEN, home enteral nutrition, domowe żywienie dojelitowe).
Sama kwalifikacja do HEN-u może odbyć się zarówno w szpitalu, jak i w warunkach ambulatoryjnych, a nawet w miejscu Twojego zamieszkania. W ramach tej kwalifikacji, ocenia się możliwość skutecznego prowadzenia interwencji w domu. Z uwzględnieniem aspektów takich jak: Twój stan kliniczny oraz warunki socjalne/rodzinne. Zespół kwalifikujący opracowuje plan leczenia, uwzględniając m.in. jego krótko- oraz długoterminowe cele. Dobiera rodzaj diety, sposób jej podaży. Tłumaczy co robić w sytuacji, gdyby pojawiły się jakieś trudności, ustala również częstotliwość kolejnych wizyt oraz badań kontrolnych. Jak więc widać, nie jest to skomplikowana procedura. A może uratować życie! Warto w tym miejscu od razu uspokoić, że do prowadzenia żywienia dojelitowego nie są potrzebne osoby trzecie. Oczywiście, o ile jesteś w dobrej kondycji ogólnej. Innymi słowy, jeśli bez trudu przygotowywałeś sobie dotychczas tradycyjne posiłki, to z powodzeniem poradzisz sobie teraz z podażą żywienia dojelitowego.
dr Maria Brzegowy
dietetyk, specjalista żywienia klinicznego
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, oddział w Krakowie
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Tekst powstał we współpracy z:
Źródła:
- Bischoff S.C. i in. ESPEN practical guideline: Home enteral nutrition. Clinical Nutrition, 41 (2022):468-488.
- POLSPEN, Żywienie dojelitowe w domu. Podręcznik dla pacjentów. Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2018.
- POLSPEN, Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2019.
- Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego, Standardy żywienia dojelitowego dorosłych pacjentów w warunkach domowych. Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2019.
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.
