Jadem kiełbasianym w migrenę

Neurotoksyna botulinowa typu A, spopularyzowana przez nienaturalnie gładkie czoła celebrytek, jest stosowana w leczeniu przewlekłej migreny. Co ważne, podawana powinna być w odpowiedniej dawce, w odpowiednie punkty. Włącznie przez przeszkolonych lekarzy. A z tym bywa różnie. Leczenie migreny Botoxem jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w programie lekowym B.133. Jego kryteria są dość rygorystyczne. Warto się z nimi zapoznać.

• Na migrenę wyłącznie Botox
• Jak działa toksyna botulinowa w leczeniu migreny?
• Szczegóły programu lekowego

Sposób podawania toksyny jest bardzo rygorystyczny. Celem tego postępowania jest jej dotarcie w pobliże zakończeń czuciowych nerwu trójdzielnego.

– Botulinę podaje się według ściśle ustalonego protokołu PREEMPT, od którego nie ma odstępstw. Nie ma znaczenia, w którym miejscu boli głowa. Schemat podania leku i dawka są zawsze takie same. Punkty podania ustala się tak, aby objąć całą głowę i wszystkie zakończenia nerwowe, które przeniosą sygnał do wnętrza czaszki. Czyli tam, gdzie powstaje ból. Tu nie chodzi o efekt przeciwzmarszczkowy ani rozluźniający mięśnie! – tłumaczy dr Anna Błażucka, specjalista neurolog z Instytutu Diagnostyki i Leczenia Bólu w Warszawie i z Carolina Szpital w Warszawie, zajmująca się m.in. leczeniem bólów głowy, polineuropatii, fibromialgii, bólów kręgosłupa.

Protokół PREEMPT

Ekspertka wyjaśnia, że zgodnie z protokołem PREEMPT podaje się podskórnie malutkie dawki toksyny. Pięć jednostek w każdy punkt. W 31 do 39 punktów w okolicy siedmiu grup mięśni głowy i szyi: siedem w okolicę czoła, po cztery w okolice skroni z każdej strony, po pięć w okolicę potyliczną z każdej strony i po trzy w mięśnie karku z każdej strony. Często zakres wstrzyknięć dodatkowo rozszerza się o kolejne dziewięć punktów poprzez podanie dodatkowych 40 jednostek w najbardziej bolesne regiony mięśnia skroniowego, potylicznego i czworobocznego według zasady „podążania za bólem”. Łącznie podaje się 155-195 jednostek preparatu.

– Ze względu na precyzję i sposób podawania toksyny botulinowej ważne również, aby lek ten podawał przeszkolony i posiadający odpowiednie certyfikaty lekarz. Inna jest technika podawania toksyny podczas leczenia migreny, inna w terapii przeciwzmarszczkowej. Niestety, w wielu gabinetach, zwłaszcza medycyny estetycznej, podaje się mniejsze dawki lub podania ogranicza się np. tylko do miejsca występowania bólu. Podaje się toksynę tak, jak w medycynie estetycznej lub według schematu „wymyślonego przez lekarza”. To duży błąd! Powodzenie takiego postępowania jest wątpliwe – uważa dr Błażucka.

Na migrenę wyłącznie Botox

Na rynku istnieje kilka preparatów toksyny botulinowej, ale nie są one swoimi odpowiednikami. Jedynie Botox ma rejestrację w profilaktyce migren przewlekłych.

– To bardzo ważne. Bo o ile w leczeniu innych chorób neurologicznych oraz w wygładzaniu zmarszczek można stosować różne rodzaje toksyn, w leczeniu migreny zarejestrowano tylko jedną. I tylko ta jedna ma przebadaną skuteczność oraz ustalone dawkowanie. Poza Polską dostępne są również preparaty toksyny typu B, której skuteczność w migrenach potwierdzono, choć głównie badaniami o znacznie mniejszej wadze – podkreśla dr Błażucka.

Jej zdaniem pacjent powinien wiedzieć, co i w jaki sposób mu się podaje. I na pewno nie można nikogo zapewniać, że „botoks pomoże”, że jest to leczenie migreny, a potem ostrzykiwać po swojemu, niezgodnie z protokołem PREEMPT lub niewłaściwym preparatem toksyny.

Leczenie toksyną botulinową to kuracja. To oznacza, że bóle głowy zmniejszają się wraz z kolejnymi jej podaniami. Działanie przeciwbólowe rozpoczyna się po około 14-30 dniach od pierwszego podania. Jednak skuteczność leczenia toksyną ocenia się dopiero po trzecim.

Pierwsze trzy podania powinno się wykonać w odstępach 12 tygodni. Gdy po leczeniu ataki następują bardzo rzadko, można wydłużyć odstępy między seriami do sześciu miesięcy. Jeżeli migrena ustąpi, kolejne podanie leku stosuje się po ustąpieniu działania toksyny. A więc ponownym wystąpieniu bólów głowy.

Skuteczność terapii

– Leczenie jest skuteczne u około 70-80 procent chorych. U około połowy pacjentów dochodzi do całkowitego ustąpienia bólów głowy. U kolejnych 20-30 procent dochodzi do zmniejszenia częstotliwości bólów głowy, zmniejszenia ich natężenia lub zmniejszenia liczby dni w miesiącu z bólem głowy – mówi dr Błażucka. – Zdarza się, że efekt leczenia toksyną botulinową jest długotrwały i bóle głowy nie powracają. Niestety, u około 30 proc. chorych z przewlekłą migreną jest ona oporna na leczenie toksyną – dodaje ekspertka.

Sam zabieg trwa kilkanaście minut. Nie wymaga znieczulenia. Bezpośrednio po nim pacjent może iść do domu. Jedyne ograniczenie dotyczy zakazu spożywania w tym dniu alkoholu i wykonywania czynności powodujących rozgrzanie organizmu, rozszerzających naczynia krwionośne i przyspieszających przepływ krwi, np. wysiłku fizycznego.

Jak działa toksyna botulinowa w leczeniu migreny?

– Działanie przeciwbólowe toksyny botulinowej polega na hamowaniu uwalniania cząsteczek odpowiedzialnych za odczuwanie bólu z zakończeń nerwowych nerwu trójdzielnego, który unerwia znaczną część głowy oraz twarzy. I to właśnie jego nieprawidłowa czynność i pobudzenie powodują ból głowy – tłumaczy dr Anna Błażucka.

– Toksyna powoduje „ogłuszenie” zakończeń nerwowych a także przekazanie sygnału „stop” do mózgu. Konkretnie do miejsca, w którym znajduje się tzw. rozrusznik bólu. Prowadzi to do zahamowania reakcji prowadzących do powstania i rozwoju bólu migrenowego. Redukowana jest też aktywność receptorów bólu w oponach mózgowych – dodaje ekspertka.

Mimo że leczenie migreny przewlekłej toksyną botulinową stosuje się już od kilkunastu lat, nadal to mało rozpowszechniona metoda.

Dr Błażucka powołuje się na dane Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy i Międzynarodowego Stowarzyszenia Bólów Głowy. Uznały one ten sposób leczenia – obok leczenia przeciwciałami monoklonalnymi – za jeden z najskuteczniejszych sposobów leczenia migreny przewlekłej.

– Leczenie to ma wyższą skuteczność od stosowanych dotychczas leków profilaktycznych. W tym również leków przeciwpadaczkowych i przeciwdepresyjnych. W przeciwieństwie do nich, leczenie toksyną nie wykazuje skutków ubocznych – podkreśla dr Błażucka.

Szczegóły programu lekowego

NFZ informuje, że kwalifikacja do programu lekowego odbywa się na podstawie:

• wywiadu z pacjentem, wyników określonych badań,
• dokumentacji medycznej
• kryteriów wskazanych w opisie programu.

Lekarz kwalifikujący do programu

Kwalifikują do niego lekarze specjaliści w dziedzinie neurologii spełniający odrębnie poniższe wymagania:

a) lekarz specjalista posiadający certyfikat Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy, potwierdzający umiejętności rozpoznawania i leczenia migreny przewlekłej;

b) lekarz specjalista posiadający udokumentowane umiejętności podawania toksyny botulinowej w migrenie przewlekłej potwierdzone pisemnie przez konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie neurologii.

Kryteria kwalifikacji do leczenia toksyną botulinową (muszą być spełnione łącznie):

1. pacjenci, którzy ukończyli 18 r. życia;
2. chorzy na migrenę przewlekłą mający co najmniej 15 dni z bólem głowy w miesiącu przez co najmniej trzy kolejne miesiące, z których co najmniej osiem spełnia kryteria rozpoznania migreny określone w aktualnym wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy (ang. International Classification of Headache Disorders, ICHD);
3. minimum dwie udokumentowane próby leczenia profilaktycznego migreny przewlekłej lekami o różnym działaniu, wybranymi spośród:

a) topiramat – stosowany przez okres nie krótszy niż trzy miesiące w dawce 100-200 mg na dobę (dawkowanie zgodnie z aktualnym ChPL);

b) kwas walproinowy lub jego pochodne – stosowany przez okres nie krótszy niż trzy miesiące w dawce 500-1500 mg na dobę;

c) amitryptylina stosowana przez okres nie krótszy niż trzy miesiące w dawce 50-150 mg na dobę lub przeciwwskazanie do stosowania lub brak tolerancji wyżej wymienionych leków zgodnie z odpowiednimi aktualnymi na dzień włączenia do programu Charakterystykami Produktów Leczniczych. Nieskuteczność definiowana jest jako zmniejszenie liczby dni z bólem głowy w miesiącu o mniej niż 50 proc. względem wartości sprzed rozpoczęcia leczenia.

4. wykluczenie przeciwwskazań do stosowania toksyny botulinowej typu A określonych w aktualnej na dzień wydania decyzji Charakterystyce Produktu Leczniczego;

5. brak wcześniejszego leczenia toksyną botulinową typu A we wskazaniu migrena przewlekła (nie dotyczy pacjentów, którzy byli leczeni innym sposobem finansowania terapii, pod warunkiem że w chwili rozpoczęcia leczenia spełniali kryteria kwalifikacji do programu lekowego);

6. pisemna zgoda pacjenta na monitorowanie efektów leczenia przez 12 miesięcy po ostatnim podaniu toksyny botulinowej typu A.

Do programu włączane są, bez konieczności ponownej kwalifikacji, pacjentki wyłączone z programu w związku z ciążą, które w czasie wyłączenia spełniały pozostałe kryteria leczenia w programie a także które na czas ponownego włączania do programu nie spełniają przeciwwskazań do leczenia oraz kryteriów wyłączenia.

Gdzie się leczyć.

Wykaz ośrodków realizujących program lekowy B.133 w Polsce znajduje się na stronie internetowej  https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyLekowe

Informacje o świadczeniodawcach realizujących programy lekowe można również znaleźć na stronie internetowej NFZ w zakładce Informator o zawartych umowach.
https://www.nfz.gov.pl/o-nfz/informator-o-zawartych-umowach/.

Toksyna botulinowa jest finansowana również w kilku innych programach lekowych:

• B.28 Leczenie dystonii ogniskowych a także połowicznego kurczu twarzy
• B.30 Leczenie spastyczności w mózgowym porażeniu dziecięcym
• B.57 Leczenie pacjentów ze spastycznością kończyn z użyciem toksyny botulinowej typu A
• B.73 Leczenie neurogennej nadreaktywności wypieracza

Medyczne zastosowanie toksyny botulinowej

W medycynie toksynę botulinową stosuje się od lat 60. XX wieku. Początkowo do leczenia przymusowych skurczów mięśni, czyli dystonii. Później do leczenia wzmożonego napięcia mięśniowego, np. w spastyczności poudarowej.

Toksyna jest również szeroko stosowana w kosmetologii, do „leczenia lub zapobiegania zmarszczkom”.

– Pierwsze doniesienia o korzystnym wpływie toksyny na zmniejszanie nasilenia lub częstotliwości migreny pochodziły właśnie z przypadkowych obserwacji w gabinetach medycyny estetycznej przez chirurgów plastycznych i kosmetologów, którzy stosowali ją w terapii „przeciwzmarszczkowej”. W wyniku obserwacji i badań stwierdzono, że poza działaniem porażającym nieprawidłowo i nadmiernie aktywne mięśnie lub działaniem „przeciwzmarszczkowym”, toksyna ma również działanie przeciwbólowe – mówi dr Anna Błażucka.

Sama toksyna to jad kiełbasiany. Jedna z najsilniejszych trucizn występujących w przyrodzie. Wytwarzają ją bakterie Clostridium botulinum. Przypadkowe spożycie zakażonych produktów, często puszek rybnych i mięsnych, jest niebezpieczne.

Toksynę stosowaną w medycynie wytwarza się w laboratorium. Jest ona znacznie słabsza od naturalnej. Dawki stosowane w celach leczniczych nie powodują zagrożenia dla zdrowia a także życia pacjenta.

Niewielkie działania niepożądane

Toksyna nie wchłania się. To duża cząsteczka. Podajemy ją podskórnie. Po 12 godzinach jest rozkładana i „znika”. Pozostają natomiast przeciwbólowe efekty jej działania, ograniczone do okolicy miejsca podania i nie wpływa na czynność innych mięśni.

– Objawy uboczne pojawiają się rzadko, mają niewielkie nasilenie a także, co ważne, są w pełni odwracalne. Czasowe zaburzenie funkcji mięśni może przybierać formę opadającej powieki lub innego zaburzenia symetrii twarzy. Jak przy każdym zastrzyku może wystąpić nieznaczny ból w czasie podawania, zaczerwienienie lub małe krwiaki w miejscu wstrzyknięcia – wyjaśnia dr Błażucka.

– Leczenie jest przeciwwskazane u osób, u których występują choroby skóry w miejscu podawania toksyny. Osób uczulonych na jakikolwiek składnik Botoksu a także u osób, u których w przeszłości występowały problemy z połykaniem lub oddychaniem. Przeciwskazaniem jest miastenia a także inne choroby złącza nerwowo-mięśniowego. Mimo że nie udowodniono negatywnego wpływu toksyny na rozwój dziecka, ciąża a także laktacja dla bezpieczeństwa również wykluczają zabieg – dodaje ekspertka.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.