Nakłucie lędźwiowe, czyli punkcja lędźwiowa polega na wprowadzeniu igły punkcyjnej do przestrzeni podpajęczynówkowej kręgosłupa. Jak przebiega ten zabieg, jakie są jego najczęstsze powikłania?

Płyn mózgowo rdzeniowy powstaje w komorach mózgu. Stamtąd dociera do kanału kręgowego oraz przestrzeni podpajęczynówkowej. Jego zadaniem jest m.in. utrzymanie właściwego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, a także ochrona tkanek mózgowych i rdzenia kręgowego. Pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego pozwala na diagnostykę szeregu schorzeń. I to najczęstszy cel przeprowadzania punkcji lędźwiowej. Metodą wkłucia lędźwiowego podaje się także leki, np. nusinersen, lek stosowany u pacjentów z rdzeniowym zanikiem mięśni czy niektóre leki onkologiczne. To także jedna z dróg znieczulenia pacjent.

Cele punkcji lędźwiowej:

  • diagnostyczny – badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pomaga w diagnostyce wielu schorzeń, między innymi chorób autoimmunologicznych
  • leczniczy – wówczas wprowadzenie igły do przestrzeni podpajęczynówkowej służy podawaniu leków, np. niektórych leków onkologicznych czy stosowanego w leczeniu SMA (rdzeniowego zaniku mięśni) nusinersenu.
  • znieczulenie, tzw. podpajęczynówkowe.

Punkcja lędźwiowa – wskazania diagnostyczne

Punkcję lędźwiową wykorzystuje się do diagnostyki wielu schorzeń, m. in. takich jak:

  • zakażenie ośrodkowego układu nerwowego
  • choroby autoimmunologiczne ośrodkowego układu nerwowego, np. stwardnienie rozsiane (SM)
  • choroby metaboliczne (zwłaszcza typu leukodystrofii)
  • krwawienie do przestrzeni podpajęczynówkowej, o ile tomograf komputerowy nie potwierdził krwawienia
  • neuropatia
  • napady drgawkowe przygodne o niejasnej etiologii
  • drgawki gorączkowe o przypuszczalnym związku z zakażeniem ośrodkowego układu nerwowego
  • podejrzenie innych chorób ośrodkowego układu nerwowego, w których diagnostyce przydatne może być badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Jak przebiega punkcja lędźwiowa

Lekarz wyznacza na plecach pacjenta punkt, w którym umieści igłę. Dezynfekuje skórę w miejscu wkłucia, a następnie wprowadza do ciała pacjenta igłę, kierując ją nieco do góry, ku głowie pacjenta. Zazwyczaj punkcję lędźwiową wykonuje się między IV a V kręgiem lędźwiowym. Chodzi o to, aby uniknąć uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Igła przebija skórę, a następnie więzadło międzykolcowe kręgosłupa oraz oponę twardą i pajęczą.
W efekcie, końcówka igły powinna się znaleźć się w przestrzeni podpajęczynówkowej, a po usunięciu mandrynu (element umieszczony wewnątrz igły) powinien przez nią wypływać płyn mózgowo-rdzeniowy.

Aby ułatwić lekarzowi pracę, pacjent – jeśli to możliwe – siada z głową przygiętą do klatki piersiowej lub leży na boku.
Analiza płynu mózgowo-rdzeniowego obejmuje:

  • ilość i rodzaj jego komórek,
  • barwę i przejrzystość,
  • stężenie białka,
  • kwasu mlekowego,
  • glukozy,
  • ocenę bakteriologiczną.

Punkcja lędźwiowa przeciwwskazania

Jak każda procedura medyczna, punkcja lędźwiowa w pewnych przypadkach nie jest wskazana.

Przeciwwskazania do nakłucia lędźwiowego stanowią w szczególności:

  • objawy wzmożonego ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego, zwłaszcza podejrzenie guza tylnego dołu czaszki
  • zakażenie tkanek w okolicy nakłucia
  • wady rozwojowe kręgosłupa i rdzenia kręgowego
  • zaburzenia krzepnięcia krwi
  • niewydolność krążeniowa lub oddechowa u niemowląt
  • brak kooperacji ze strony pacjenta
  • ciężki stan pacjenta.

Powikłania punkcji lędźwiowej – wgłobienie mózgu

Przez wgłobienie należy rozumieć przemieszczenie pnia mózgu w kierunku kanału kręgowego. Ucisk na ważne dla życia ośrodki oddychania i krążenia w pniu mózgu może stanowić nawet zagrożenie dla życia pacjenta. Ryzyko wgłobienia wiąże się z różnicą ciśnień między jamą czaszki a jamą rdzenia kręgowego. Do wgłobienie może dojść, gdy tych ciśnień nie uda się wyrównać.

Inne powikłania punkcji lędźwiowej

Najpowszechniejszym jest zespół popunkcyjny. Choć bywa bardzo nieprzyjemny dla pacjenta i może się utrzymywać przez kilka dni, nie jest groźny. Rzadziej po punkcji lędźwiowej pacjent może doświadczyć podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych. A wraz z nim takich objawów jak:

  • ból,
  • wymioty
  • nasilenie objawów oponowych.

Bardzo rzadkim powikłaniem punkcji lędźwiowej jest krwawienie podpajęczynówkowe, krwawienie podtwardówkowe lub wytworzenie się krwiaka nadtwardówkowego.

Ponadto igła punkcyjna może mechanicznie uszkodzić więzadła kręgosłupa. Sporadycznie zdarza się przewlekły wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego.

Jeśli zabieg nie zostanie wykonany w dostatecznie sterylnych warunkach może dojść do rozwoju powikłań ropnych: ropnego zapalenia kręgów, wytworzenia się ropnia, ropniaka nadtwardówkowego lub ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Bardzo rzadkim późnym powikłaniem (może się rozwinąć po kilku latach po punkcji) jest guz epidermoidalny z komórek skóry przeniesionych przez nakłucie do wnętrza kanału kręgowego. Dlatego punkcji lędźwiowej nie należy wykonywać zwykłą igłą do zastrzyków. Służy do tego specjalna igła punkcyjna, która – dla uniknięcia wspomnianego powikłania – jest zaopatrzona w mandryn.

Czytaj także: Neurologia: Na czym polega odruch Babińskiego?

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.

Jeśli jesteś zainteresowany otrzymywaniem informacji o nowych publikacjach - zapisz się do naszego newslettera.

Zobacz także