Nietrzymanie moczu – powszechny problem chorych na SM

Szacuje się, że nietrzymanie moczu dotykać może nawet 7 na 10 pacjentów z SM. Skąd bierze się ten objaw i jakie metody radzenia sobie z nim rekomendują specjaliści?

• SM a praca mięśni pęcherza moczowego
• SM: zaburzenia gromadzenia moczu
• Objętość zalegającego moczu
• Leki czy cewnikowanie: od czego to zależy?

Dopóki pęcherz moczowy działa sprawnie, nie zastanawiamy się nad tym, że kontrola potrzeb fizjologicznych to dosyć skomplikowany proces.
Aby pęcherz moczowy działał prawidłowo, mięśnie muszą najpierw „posłuchać” nerwów przewodzących impulsy z mózgu, a potem „dogadać się” między sobą, który kiedy się skurczy, a który rozluźni.  Prawidłowa praca pęcherza moczowego zależy od działania nerwów i mięśni:

• wypieracza pęcherza (znajduje się w ścianie pęcherza)
• zwieracza cewki (u wylotu pęcherza).

Ich praca musi być doskonale skoordynowana. Nie pracują jednak ani nie odpoczywają razem. Gdy jeden jest rozluźniony, drugi się kurczy.

• Jeśli w pęcherzu jest mocz – wypieracz jest rozluźniony, za to zwieracz skurczony. Dzięki temu mocz – pomimo naszej aktywności, grawitacji, itp. – pozostaje w pęcherzu.
• Gdy jednak idziemy do toalety, wypieracz się kurczy, a zwieracz rozluźnia, pozwalając na opróżnienie pęcherza.

Cały proces do pewnego stopnia zależy od naszej woli. Jako dzieci nauczyliśmy się ten mechanizm kontrolować. Decydujemy kiedy pójść do toalety, ciało jednak wysyła nam sygnały o tym, że pęcherz moczowy się przepełnia.  Impuls do działania mięśni płynie z pnia mózgu, a następnie przez cały rdzeń kręgowy. Aż trafia do mięśni, które kurczą się lub rozluźniają – w zależności od impulsu.

SM a praca mięśni pęcherza moczowego

Co się więc dzieje w przebiegu stwardnienia rozsianego, choroby upośledzającej działanie układu nerwowego i zmieniającej szlaki nerwowe w rdzeniu kręgowym? Impuls trafiający do mięśni może być zaburzony lub osłabiony.  Wówczas pojawiają się zaburzenia funkcji pęcherza moczowego. U pacjentów ze stwardnieniem rozsianym zaburzenia pracy pęcherza moczowego są związane z:

• trzymaniem moczu
• opróżnianiem pęcherza.

Czasami występuje tylko jedno z tych zjawisk, czasami oba. Zdarza się również, że pacjent doświadcza obu dolegliwości, ale mają one różne nasilenie. Dodatkowo objawy ze strony pęcherza moczowego mogą zyskiwać na sile podczas rzutów choroby.

Według szacunków, zaburzeń funkcji pęcherza moczowego może doświadczać nawet 7 na 10 pacjentów z diagnozą stwardnienia rozsianego. Niestety, nie wszyscy mówią o nich lekarzowi. Tymczasem medycyna w wielu przypadkach mogłaby sobie z tymi dolegliwościami poradzić, skutecznie poprawiając komfort życia pacjenta.

SM: zaburzenia gromadzenia moczu

Pacjenci chorujący na SM często skarżą się na to, że zawsze muszą mieć w zasięgu toaletę, ponieważ gdy pojawi się impuls do oddania moczu, mają ograniczoną możliwość opóźnienia pójścia do toalety.

Odruch wypierania moczu pojawia się u nich nawet wówczas, gdy obiektywnie pęcherz nie jest przepełniony, Częstomocz może być bardzo dokuczliwy i skutecznie obniżać komfort życia pacjenta. Ponadto, częstomocz często chadza w parze z inną dolegliwością, tzw. parciem naglącym. Pacjent odczuwa niepohamowaną potrzebę oddania moczu nagle. I nie ma sposobu, aby to zatrzymać.

Jeśli wizyty w toalecie są częste, dolegliwości ze strony pęcherza moczowego utrudniają codzienne funkcjonowanie, nie warto zwlekać. Dobrze dobrane leki potrafią złagodzić zarówno częstomocz, jak i parcia naglące.

SM: zaburzenia opróżniania pęcherza

Czasami zaburzenia związane z funkcją pęcherza wynikają z tego, że zwieracz nie rozluźnia się, gdy kurczy się wypieracz. W efekcie, pacjent oddaje mocz słabym strumieniem. W tej sytuacji pęcherz może nie opróżniać się do końca. Pacjent odwiedza wówczas toaletę w niewielkich odstępach czasu. Udaje mu się oddać niewielką ilość moczu. Choremu towarzyszy uczucie nie do końca opróżnionego pęcherza, a zalegający mocz pobudza kolejne skurcze wypieracza pęcherza.

Objętość zalegającego moczu

W leczeniu zaburzeń pracy pęcherza ważna jest odpowiedź na pytanie: czy pęcherz podczas oddawania moczu jest opróżniany do końca. A jeśli nie: ile moczu zostaje w pęcherzu po jego opróżnieniu. Objętość zalegającego moczu mierzy się albo przy użyciu cewnika służącego do spuszczania moczu, abo za pomocą badania ultrasonograficznego. Jego wyniki pomagają wybrać charakter terapii. Należy je wykonać również wówczas, gdy pacjent skarży się na parcia naglące i częstomocz (zaburzenia, które niekoniecznie oznaczają niecałkowite opróżnianie pęcherza). Niestety, aby zbadać objętość zalegającą moczu w pęcherzu nie wystarczy prowadzenie bilansu płynów. Człowiek płyny traci bowiem nie tylko poprzez wydalanie, a poza tym trzeba by przy początku badania mieć pewność, że pęcherz jest opróżniony.

Leki czy cewnikowanie: od czego to zależy?

• Przy niewielkiej ilości zalegającego w pęcherzu moczu (poniżej 100 ml) można nasilenie skurczów pęcherza zmniejszać farmakologicznie.
• Powyżej 100 mln zalegającego w pęcherzu moczu – konieczne jest znalezienie sposobu na zmniejszenie tej zalegającej objętości, np. poprzez samocewnikowanie.

Cewnikowanie

Cewnikowanie pęcherza, choć brzmi groźnie, to bardzo prosty zabieg. W dodatku znacznie poprawia komfort życia pacjenta, przywracając swobodę wychodzenia z domu, bez potrzeby zaprzątania sobie głowy tym, gdzie jest najbliższa toaleta. Zabieg polega na wsunięciu cienkiej rurki, cewnika, do cewki moczowej i spuszczeniu moczu z pęcherza. Większość pacjentów, jeśli pozwala im na to sprawność wykonuje samocewnikowanie 2-4 razy na dobę.  Istnieje wiele rodzajów cewników, jednorazowe i wielokrotnego użytku. To dla pacjenta bardzo dyskretne rozwiązanie.

Są także sytuacje, w których cewnik powinien być założony na stale. Na przykład wówczas, gdy samocewnikowanie jest niemożliwe, ponieważ zręczność pacjenta jest niewielka lub ma zaburzenia czucia w dłoniach.  Wówczas mocz z cewnika jest odprowadzany do worka, który opróżnia się za pomocą specjalnego zaworka.

Decyzja o założeniu cewnika na stałe bywa dla pacjenta trudna. Jest to bowiem znaczna zmiana w życiu osoby z SM. I wydaje się ona kolejnym etapem postępu niepełnosprawności. Często pacjentom pomaga w podjęciu decyzji rozmowa z kimś, kto już z takiego rozwiązania korzysta. W dobraniu odpowiedniej metody cewnikowania pomogą specjaliści.

Źródła:

1. SM i nietrzymanie moczu. Podstawowe informacje o stwardnieniu rozsianym, zeszyt 5. wyd. PTSR, Warszawa 2009

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.