Dysfagia neurogenna: przyczyny, objawy, diagnoza

Dysfagia czyli zaburzenia połykania występuje w wielu chorobach o podłożu neurologicznym. Pogarsza samopoczucie pacjenta i może być przyczyną wielu powikłań. Jakie są przyczyny i objawy dysfagii, a także na czym polega diagnostyka zaburzeń połykania?

• Zaburzenia połykania: w których chorobach neurologicznych występują najczęściej?
• Dysfagia neurogenna: jakie są jej powody?
• Zaburzenia połykania – charakterystyczne objawy.

Dysfagia może dotyczyć pobierania pokarmu, utrzymania go w jakie ustnej, żucia, transportu przez przełyk do żołądka. czasami zaburzenia połykania pojawiają się z dnia na dzień a czasami narastają na przestrzeni lat w sposób właściwie niezauważalny. Dlatego osoby dotknięte dysfagią nie zawsze potrafią zauważyć i nazwać problem. Tymczasem według niektórych szacunków zaburzenia połykania dotyczyć mogą nawet połowy pacjentów z diagnozą choroby neurologicznej.

Najczęściej o dysfagii mówi się u pacjentów:

• po udarze mózgu
• z diagnozą chorób neurozwyrodnieniowych
• po urazach mózgu
• w przebiegu nowotworów mózgu.

Tak naprawdę jednak, dysfagia może się pojawić w wielu chorobach neurologicznych.

Dysfagia neurogenna – powody

Dysfagię w przebiegu chorób neurologicznych może spowodować szereg różnorodnych czynników. M.in.:

• niedowład mięśni biorących udział w połykaniu
• zaburzenia czucia w obrębie jamy ustnej lub gardła
• zaburzenia koordynacji faz połykania
• ruchy mimowolne
• zaburzenia koordynacji połykania z oddechem
• nieprawidłowe napięcie mięśniowe
• zaburzenia ośrodkowej kontroli połykania.

Często na obraz dysfagii u konkretnego pacjenta składa się kombinacja powyższych czynników w różnym nasileniu.

Dysfagia – konsekwencje

Dysfagii nie wolno lekceważyć. To potencjalnie niebezpieczna dolegliwość, mogąca prowadzić nawet do śmierci. Najczęstsze konsekwencje dysfagii to:

• niedożywienie
• odwodnienie
• aspiracja do dróg oddechowych.

Niedożywienie zwiększa podatność pacjenta na odleżyny, infekcje dróg oddechowych itp. Z kolei dostanie się pożywienia do dróg oddechowych grozi zachłystowym zapaleniem płuc. Groźna jest szczególnie aspiracja pokarmu do płuc.

– Wszystkie te konsekwencje kliniczne dysfagii mogą potencjalnie prowadzić do śmierci chorego. Dlatego
wczesne jej rozpoznanie i właściwa interwencja żywieniowa mają ogromne znaczenie w rokowaniu u pacjentów z chorobami neurologicznymi – podkreślają autorzy artykułu „Leczenie żywieniowe w neurologii – stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów:.

Diagnoza dysfagii

Nie zawsze objawy dysfagii pojawiają się u pacjenta z dnia na dzień, jak np. u pacjentów po udarach mózgu. Czasami zaburzenia połykania postępują latami i trudno je zarówno pacjentowi, jak i jego bliskim zaobserwować. Dlatego w rozpoznaniu zaburzeń połykanie duże znaczenie ma wywiad i czujność personelu medycznego czuwającego nad pacjentem.

Podczas każdej wizyty lekarz powinien pytać pacjenta o dolegliwości potencjalnie wskazujące na dysfagię. Istnieją specjalne kwestionariusze, np. Test Oceny Procesu Jedzenia (EAT-10, Eating Assessment Tool), który może służyć wstępnej ocenie dysfagii. Ważne także, aby po ewentualnym stwierdzeniu dysfagii śledzić czy i jak postępuje ona w czasie. W przypadku stwierdzenia dysfagii, pacjent powinien skonsultować się z neurologopedą.

Objawy dysfagii – co powinno wzbudzić niepokój?

objawy ogólne dysfagii

• zapalenie płuc
• nawracające infekcje dróg oddechowych
• niewyjaśnione stany (pod)gorączkowe
• utrata masy ciała

objawy wskazujące na zaburzoną ochronę dróg oddechowych

• kaszel
• zmiana jakości głosu
• krztuszenie się

objawy wskazujące na zaburzenia transportu kęsa pokarmowego

• ograniczona zdolność rozpoznania pokarmu
• wydłużony czas posiłku
• wyciekanie śliny lub pokarmu z ust
• przechowywanie kęsa w policzku
• utykanie kęsa w gardle
• przedostawanie się kęsa do nosa (kichanie, wyciek z nosa)
• zaleganie w jamie ustnej lub uczucie zalegania w gardle.

Leczenie dysfagii

Specjaliści są zgodni. Pacjentem z zaburzeniami połykania powinien powinien pozostawać pod opieką personelu medycznego.

– Leczeniem pacjentów z dysfagią powinien się zajmować zespół terapeutyczny składający się z lekarza, pielęgniarki, dietetyka i logopedy. Skuteczne leczenie dysfagii wymaga sprawnego działania i dobrej komunikacji personelu medycznego zaangażowanego w terapię – wyjaśniają autorzy cytowanego artykułu.

U wszystkich chorych z dysfagią należy:

• ocenić a następnie monitorować stan odżywienia
• oceniać (jakościowo i ilościowo) spożyte pokarmy i płyny w celu wczesnej identyfikacji pacjentów wymagających wspomagania lub leczenia żywieniowego
• prowadzić staranną higienę jamy ustnej, aby zredukować ryzyko zachłystowych zapaleń płuc
• stosować procedury antyrefluksowe a także bezpieczne karmienie, tj. pozycja siedząca w czasie posiłku i po
  nim, dostosowanie tempa karmienia i rozmiaru kęsa do możliwości i stanu pacjenta, obserwacja zmęczenia
  a także objawów wskazujących na aspirację
• ustalić zalecenia dotyczące bezpiecznej dla chorego konsystencji pokarmu oraz płynu (w razie potrzeby zagęszczonego) na podstawie szczegółowej oceny funkcji połykania (ocena neurologopedy i/lub wideofluoroskopia lub wideoendoskopowe badanie połykania).

W zależności od nasilenia dysfagii, pacjentowi proponuje się modyfikacje diety, np. konsystencji i charakteru posiłków. W przypadku, gdy pacjent nie jest w stanie przyjmowanymi posiłkami pokryć swojego zapotrzebowania energetycznego lub zapotrzebowania na poszczególne składniki diety, proponuje mu się terapię żywieniową w postaci żywienia medycznego.

Czytaj także: Niedożywienie u pacjentów z chorobami neurodegeneracyjnymi

Źródła:

1. Leczenie żywieniowe w neurologii – stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów, Część I. Zasady ustalania wskazań do leczenia żywieniowego, Stanisław Kłęk, Beata Błażejewska-Hyżorek, Anna Czernuszenko, Anna Członkowska, Danuta Gajewska, Aleksandra Karbowniczek, Lilia Kimber-Dziwisz, Danuta Ryglewicz,
   Iwona Sarzyńska-Długosz, Halina Sienkiewicz-Jarosz, Tomasz Sobów, Jarosław Sławek.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.