Wstrząs anafilaktyczny: czynniki wywołujące, objawy, pomoc

Wstrząs anafilaktyczny to najcięższa postać alergii. Nagła, uogólniona, szybko postępująca, zagrażająca życiu reakcja, która pojawia się po narażeniu na czynnik lub substancję uczulającą,

• Jakie są objawy wstrząsu anafilaktycznego?
•  Jak dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego?
• Jakie czynniki mogą wywołać wstrząs anafilaktyczny?
• Jak właściwie zareagować, gdy dojdzie do wstrząsu anafilaktycznego?

Rożnica między zwykłym uczuleniem a reakcją anafilaktyczną zasadniczo dotyczy stopnia nasilenia objawów.  Wstrząs anafilaktyczny stanowi zagrożenie dla życia, dlatego bardzo ważna jest jak najszybsza pomoc. Przy wstrząsie anafilaktycznym objawy pojawiają się nagle i lawinowo nasilają w krótkim czasie (kilku minut – gdy chodzi o substancję dostająca się wprost do krwi, do kilku godzin – gdy substancja wymaga wchłonięcia np. w przewodzie pokarmowym). Poza tym objawy nie dotyczą jednego, a kilku różnych narządów.

Wstrząs anafilaktyczny – objawy

Do najczęstszych reakcji anafilaktycznych należą:

• objawy skórne – takie jak pokrzywka, świąd, zaczerwienienie skóry, obrzęk, postaci uogólnionej pokrzywki, świądu, zaczerwienienia skóry, obrzęk na twarzy, a także obrzęk i zaczerwienienie spojówek
• objawy oddechowe – wstrząs anafilaktyczny czasami manifestuje się dusznościami, napadowym kaszlem, świszczącym oddechem (efekt skurczu oskrzeli), obrzękiem krtani
• czasami pojawiają się chrypka, bezgłos, trudności w połykaniu, ślinotok
• objawy ze strony układu krążenia – w tym przyspieszenie pracy serca i spadek ciśnienia tętniczego krwi, skutkującym zawrotami głowy, osłabieniem a nawet utratą świadomości.
• objawy pokarmowe – takie jak wymioty, biegunki oraz kurczowe bóle brzucha.

Dla rozpoznania reakcji anafilaktycznej konieczne jest wystąpienie objawów ze strony co najmniej dwóch układów (w tym najbardziej naglące są objawy ze strony układu oddechowego oraz spadek ciśnienia krwi). Najbardziej zaawansowane stadium reakcji anafilaktycznej, w którym dochodzi do całkowitej niewydolności krążeniowo-oddechowej określane jest jako wstrząs anafilaktyczny. Inne, mniej groźne objawy, to:

• nagłe wystąpienie kataru
• kichania
• łzawienia
• ból głowy
• niepokój
• metaliczny posmak w ustach.

Jak dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego

Przy kontakcie z alergenem powstają przeciwciała IgE, wymierzone w konkretną substancję alergiczną. Następnie te przeciwciała przytwierdzają się do komórek układu odpornościowego krążących we krwi i zasiedlających tkanki. Podczas kolejnego spotkania z tym samym alergenem, skierowane przeciwko niemu przeciwciała IgE go wychwytują. Połączenie alergenu z przeciwciałem na powierzchni komórki układu odpornościowego aktywuje tę komórkę, z jej wnętrza uwalniane są różne substancje chemiczne, takie jak histamina i tryptaza. To one zapoczątkowują reakcję alergiczną i objawy uczulenia. Co ważne, uwalnianie tych substancji mogą spowodować także niektóre leki (np. stosowane w anestezjologii).

Objawy uczulenia mogą być zróżnicowane i mieć różne nasilenie. Zazwyczaj reakcja alergiczna ma charakter miejscowy i raczej łagodny. Zdarza się jednak, że objawy mogą się roznieść na cały organizm i – co gorsze – dotknąć ważnych życiowo narządów – serca, układu krążenia, układu oddechowego. Ten stan nazywamy wstrząsem anafilaktycznym.

Jakie czynniki mogą spowodować wstrząs anafilaktyczny?

Teoretycznie, każda substancja obca wprowadzona do organizmu może spowodować uczulenie, jednak te najcięższe objawy ze wstrząsem anafilaktycznym na czele zazwyczaj wywołują:

• Pokarmy – wśród nich znajdują się białko krowiego mleka, białko kurze, orzechy, ryby, owoce morza.
• Jad owadów – np. pszczoły czy osy, silna reakcja może wystąpić nawet przy pierwszym kontakcie z alergenem.
• Leki – silna reakcja zdarza się najczęściej po niektórych antybiotykach, np. z grupy penicylin, kontrastach stosowanych w radiologii, niektórych lekach anestezjologicznych.

Ryzyko reakcji anafilaktycznej potęgują:

• poprzednia anafilaksja
• alergie lub astma oskrzelowa
• inne schorzenia – np. choroby serca i nieprawidłowe gromadzenie się białych krwinek.

Wstrząs anafilaktyczny – pogotowie i leki ratunkowe

Przede wszystkim należy jak najszybciej wezwać pogotowie. To stan bezpośredniego zagrożenia życia. Pacjenci, u których w przeszłości dochodziło już do reakcji anafilaktycznej mają przy sobie leki ratunkowe i adrenalinę. – Jeśli mamy obraz uogólnionej reakcji alergicznej, która wygląda jak wstrząs anafilaktyczny, to – po pierwsze – takiemu pacjentowi zawsze musimy przepisać leki ratunkowe, bo jest ryzyko ponownej, ciężkiej reakcji w przyszłości. Taki pacjent musi mieć leki ratunkowe. Po drugie – należy go skierować do ośrodka alergologicznego, który zajmuje się diagnostyką i leczeniem tego rodzaju postaci alergii – radził prof. Maciej Kupczyk w rozmowie z Iwoną Schymallą z Medexpressu.

Jak zareagować w przypadku wstrząsu anafilaktycznego

1. W momencie pojawiania się objawów ze strony układu oddechowego lub spadku ciśnienia, konieczne jest niezwłoczne podanie adrenaliny. Osoby, u których reakcja anafilaktyczna nie pojawia się po raz pierwszy powinny mieć przy sobie lek, który należy podać. W przypadku osób, u których reakcja pojawia się po raz pierwszy, konieczne jest wezwanie pogotowia.
2. Należy usunąć substancję wywołującą reakcję: usunąć żądło pszczoły, odstawić lek, który spowodował reakcję, itp.
3. Ułożyć chorego w pozycji z uniesionymi nogami lub w razie wymiotów w pozycji bezpiecznej i wezwać pomoc.
4. Pamiętaj, że leki przeciwhistaminowe, wziewne leki przeciwastmatyczne czy leki sterydowe nie są w stanie zatrzymać postępujących objawów reakcji anafilaktycznej i zastąpić podania adrenaliny. Stanowią one leczenie uzupełniające.
5. Po podaniu adrenaliny chory powinien trafić do szpitala.
6. W przypadku wystąpienia pełnoobjawowego wstrząsu anafilaktycznego konieczna jest intubacja i leczenie w warunkach oddziału intensywnej terapii. W lżejszych przypadkach, gdy występuje obniżone ciśnienie krwi i duszność podaje się dużą ilość dożylnych płynów oraz tlen. Przydatne bywają leki rozszerzające oskrzela, a także leki sterydowe, zapobiegające nawrotowi objawów.

Wstrząs anafilaktyczny kto jest narażony

Najczęściej wstrząs anafilaktyczny dotyka osób dorosłych w wieku około 25-50 lat. Nie jest to jednak żelazna zasada – reakcja anafilaktyczna może się zdarzyć zarówno u dzieci, jak i osób powyżej piątej dekady życia.

Reakcje tego typu są bardziej niebezpieczne u małych dzieci i osób w podeszłym wieku, u osób obciążonych przewlekłymi chorobami i układu sercowo-naczyniowego (z chorobą niedokrwienną serca, przewlekłą niewydolnością serca) oraz układu oddechowego (źle kontrolowaną astmą czy przewlekłą obturacyjną chorobą płuc). Wiadomo także, że u osób zażywających przewlekle stosowane w leczeniu nadciśnienia leki z grupy beta- i alfablokerów receptora dla adrenaliny, gorzej odpowiadają na leczenie.

Źródła

1. https://www.medexpress.pl/wstrzas-anafilaktyczny-moze-wystapic-u-osoby-bez-zadnych-wczesniejszych-objawow-alergii/81932
2. https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,wstrzas-anafilaktyczny–anafilaksja—-przyczyny–objawy–leczenie,artykul,1647878.html

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.