Szkolenie pacjenta i opiekuna w domowym żywieniu dojelitowym

Czy zdobycie wiedzy i umiejętności związanych z domowym żywieniem dojelitowym są dla chorego lub jego opiekunów skomplikowane? I tak, i nie. Z jednej strony trzeba opanować przyswoić sporo informacji i wiele zasad bezpiecznego podawania diety, z drugiej – szkolenie przeprowadza lekarz i pielęgniarka, którzy na bieżąco wyjaśniają wszelkie wątpliwości.

• Żywienie dojelitowe w warunkach domowych
• Jak długo trwa zdobywanie koniecznej wiedzy?
• Elementy szkolenia chorego i opiekunów

Szkolenia chorego i opiekuna jest ważnym etapem wprowadzania u pacjenta domowego żywienia dojelitowego.

Zdolność chorego i bliskich do przyswojenia koniecznego przy domowym żywieniu dojelitowym zasobu umiejętności i wiedzy jest jednym z ważnych czynników przy kwalifikowaniu pacjenta do tej formy terapii.

Jeśli stan chorego na to pozwala, nic nie stoi na przeszkodzie, by to on prowadził swoje żywienie. W przypadku dzieci, osób nieprzytomnych czy takich, które nie są w stanie koniecznych umiejętności posiąść, szkoli się rodzinę (bliskich) chorego. To oni biorą na siebie ten obowiązek.

– Niestety, polski system zdrowia nie zapewnia opiekuna (pielęgniarki, dietetyka czy opiekuna medycznego, który mógłby w razie braku rodziny prowadzić domowe żywienie dojelitowe obłożnie chorych w warunkach domowych). W takich sytuacjach chorzy mogą (i powinni) otrzymać żywienie dojelitowe w warunkach zakładów opiekuńczo-leczniczych czy stacjonarnych hospicjów – tłumaczą Joanna Magolan i Anna Zmarzły w artykule pt. „Edukacja pacjenta i opiekuna w domowym żywieniu dojelitowym”. Realia pokazują jednak, że miejsc w takich placówkach wciąż jest za mało w stosunku do potrzeb.

Żywienie dojelitowe w warunkach domowych

W przypadku chorych przebywających w domach, terapię żywieniową prowadzi osoba korzystająca z żywienia dojelitowego (jeśli jej stan zdrowia na to pozwala) albo opiekunowie (na ogół osoby bliskie).

Wiedzę przekazują pielęgniarka i lekarz. W części ośrodków jest też dietetyk.

Jak długo trwa zdobywanie koniecznej wiedzy?

Trudno powiedzieć. Wszystko zależy od możliwości poznawczych chorego/opiekuna. Ważne jednak, by w przypadku jakichkolwiek wątpliwości już na etapie szkolenia pytać. Pewne aspekty domowego żywienia dojelitowego mogą być dla opiekuna lub chorego niejasne.  Ich właściwe zrozumienie pozwoli, by prowadzona w warunkach domowych terapia była dla chorego zdecydowanie bezpieczniejsza.

Elementy szkolenia chorego i opiekunów:

1. Chory/opiekun muszą wiedzieć dokładnie, dlaczego zaistniała konieczność wprowadzenia terapii żywieniowej.
2. Równie istotna jest znajomość zasad pracy ośrodka żywieniowego, który będzie koordynował żywienie dojelitowe chorego. Chodzi o znajomość zasad kontaktu z ośrodkiem, ale również częstotliwości i sposobu dostarczania diety czy sprzętu, który chory otrzyma.
3. Bliscy/chory bezwzględnie muszą znać metody żywienia, a także znać zasady prawidłowego podawania diety. Ważne również by wiedzieli, w jakich warunkach przechowywać preparaty, które są podawane choremu.
4. W żywieniu dojelitowym prowadzonym w warunkach domowych bardzo istotna jest też znajomość powikłań, które mogą się pojawić przy terapii, umiejętność ich rozpoznania oraz właściwa reakcja.
5. Zdobywanie praktycznych umiejętności dotyczących podaży, podłączania i odłączania diety poprzedza szkolenie teoretyczne (w niektórych ośrodkach zdobywanie umiejętności teoretycznych i praktycznych się zazębiają).

Poniżej wskazujemy, jaką wiedzę i jakie umiejętności muszą mieć chory/jego opiekun, by ten pierwszy mógł korzystać z domowego żywienia dojelitowego.

Wiadomości ogólne o żywieniu dojelitowym:

• Czym jest żywienie dojelitowe
• Jakie są jego zalety i wady
• Jakie są wskazania do domowego żywienia dojelitowego i jaki jest cel leczenia
• Jaki jest przewidywany czas terapii.

Zespół prowadzący domowe żywienie dojelitowe:

• jaki jest skład zespołu prowadzącego domowe żywienie dojelitowe
• Na jakich zasadach pracuje ośrodek żywieniowy
• Jaka jest dostępność personelu
• jak i kiedy kontaktować się z poszczególnymi członkami zespołu (lekarz, pielęgniarka, dietetyk, koordynator dostaw).

Zasady prowadzenia domowego żywienia dojelitowego:

• Informacje dotyczące pracy ośrodka
• Informacje o zakresie terapii, m.in. dotyczące zasad refundacji domowego żywienia dojelitowego (jakie elementy terapii przeprowadzane będą bezpłatnie, z jakimi problemami należy się zgłaszać do lekarza rodzinnego).

Wizyty kontrolne

• Chory/opiekun muszą wiedzieć, jaka będzie ich częstotliwość
• Gdzie będą się odbywały
• Jaki będzie ich zakres.

Dostawy diety

• Chory/opiekun powinien otrzymać informację na temat częstotliwości dostaw, warunków odbioru diety
• Chory lub jego bliscy powinni wiedzieć, jak sprawdzić zawartość dostawy, a także znać procedurę potwierdzenia jej odbioru.

Zgłębnik dożołądkowy/dojelitowy, cewniki stosowane w przetokach odżywczych

• Podczas szkolenia opiekun/chory przede wszystkim dowiedzą się, z jakiego rodzaju dostępu i zgłębnika korzystają
• Dowiedzą się również, w jaki sposób pielęgnować miejsce wyprowadzenia zgłębnika
• By pielęgnacja była łatwiejsza, podczas szkolenia zostanie również omówiona szczegółowo: budowa, mocowanie, pielęgnacja zgłębnika, a także sposób podłączania i odłączania oraz podawania diety.

Co zrobić w sytuacjach awaryjnych

• Gdy zgłębnik pęknie (zabezpieczenie, kontakt telefoniczny z ośrodkiem prowadzącym domowe żywienie dojelitowe)
• Gdy zgłębnik się zatka (próba jego przepłukania – jeśli się nie uda – wówczas interwencja telefoniczna w ośrodku)
• Wypadniecie zgłębnika (nosowo-żołądkowy, jejunostomia – pilny kontakt z ośrodkiem prowadzącym żywienie, gastrostomia – zabezpieczenie kanału i pilny kontakt z ośrodkiem)
• Niepokojące objawy wokół miejsca wprowadzenia zgłębnika (zaczerwienienie, obrzęk, wyciek treści pokarmowej, krwawienie).

Diety stosowane w żywieniu dojelitowym

• Podczas szkolenia chory/opiekun dowiedzą się, czym jest dieta przemysłowa i jaką otrzyma pacjent
• Dowiedzą się także, w jakich warunkach przechowywać preparaty żywieniowe w warunkach domowych
• Dowiedzą się również, jak sprawdzać jej przydatność do podania i jak długo po otwarciu można z niej korzystać
• Poznają prawidłową temperaturę podawania choremu preparatu.

Nawadnianie i podawanie leków

• Częścią szkolenia będzie także przekazanie wiedzy o zaburzeniach gospodarki płynami i ich groźnych następstwach
• A także zasadach podaży płynów fizjologicznych drogą dojelitową (przy mikrojejunostomii, zgłębniku nosowo-jelitowym, zgłębniku PEG, gastrojejunostomii)
• Dowiedzą się jak podawać leki i pielęgnować zgłębnik przed i po podaży leków
• Poznają sprzęt stosowany przy podawaniu diet przemysłowych
• Personel prowadzący szkolenie omówi i scharakteryzuje sprzęt jednorazowy, z którego będzie korzystał chory oraz warunki, w których ów sprzęt należy przechowywać, a po zużyciu – utylizować.

Pielęgnacja

• Personel omówi zasady pielęgnacji pacjenta korzystającego z żywienia dojelitowego z uwzględnieniem pielęgnacji jamy ustnej
• Przekaże, jak prowadzić dzienniczek samokontroli – zawierający informacje na temat ilości podanej diety, płynów, masy ciała, temperatury, ciśnienia, wypróżnień, ilości oddanego moczu itp.

Umiejętności, które chory/opiekun muszą posiąść

Szkolenie teoretyczne to jednak nie wszystko. Sama wiedza nie wystarczy bowiem, by chory korzystający z żywienia dojelitowego mógł wrócić do domu. Konieczne są umiejętności praktyczne, zdobywane pod okiem fachowego personelu medycznego.

Zgłębnik dojelitowy:

• Zgłębnik nosowo-żołądkowy, nosowo-jelitowy – istotna jest znajomość jego budowy, mocowania, umiejętność zmiany przylepca, ocena właściwej głębokości za pomocą znacznika,  zapobieganie podrażnieniom i odleżynom w kanale nosowym,  utrzymanie czystości zgłębnika
• Gastrostomia, PEG – pielęgnacja kanału, obracanie gastrostomii, zmiana opatrunku, utrzymywanie czystości drenu
• Jejunostomia, mikrojejunostomia – pielęgnacja kanału, jeśli to konieczne – zmiana opatrunku, utrzymywanie czystości drenu i koszyczka mikrojejunostomii
• Gastrostomia balonowa – pielęgnacja kanału, obracanie, zmiana opatrunku, utrzymywanie czystości drenu, pamiętanie o terminie wymiany zgłębnika

Sprzęt jednorazowy

• Chory/opiekun dowiedzą się, jak otwierać i zamykać opakowanie z dietą
• Jak obchodzić się ze sprzętem jednorazowym, który trafi do chorego
• Dowiedzą się, jak łączyć strzykawki z końcówkami zestawów
• W zależności od stosowanych w żywieniu konkretnego chorego rozwiązań – nauczą się nabierania diety do strzykawki enteralnej, podłączania diety do zestawu grawitacyjnego itp.

Podaż diety, płynów, leków

• Szkolenie obejmuje umiejętność stworzenia wlewu grawitacyjnego (podłączania zestawu, doboru prędkości, przepłukiwania, podawania leków)
• Bolus – naukę obsługi strzykawki enteralnej lub zestawu do podaży, podłączanie strzykawki do zgłębnika dobór prędkości, przepłukiwanie, podawanie leków
• Podaż diety z użyciem pompy – podłączanie, obsługa, przepłukiwanie, podawanie leków.

Przepłukiwanie zgłębnika

• Podczas szkolenia chory/opiekun nauczą się, jak i czym (w zależności od zaleceń) przepłukiwać zgłębnik.

Pompa dojelitowa

• Szkolenie obejmie jej właściwe przechowywanie, ładowanie, korzystanie w właściwego źródła energii, a także programowanie i umiejętność montowania zestawów infuzyjnych, a także rozpoczynanie i kończenie pracy.
• Szkolenie musi też nauczyć chorego/opiekuna postępowania w razie sygnalizowania przez pompę trybu awaryjnego
• Jedną z umiejętności jest również montowanie i używanie pompy w plecaku.

Po zakończeniu części praktycznej i teoretycznej szkolenia, chory lub opiekun oraz osoba szkoląca powinni podpisać stosowny protokół.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.