Zespół popunkcyjny: objawy, przyczyny, leczenie

Zespół popunkcyjny to najczęstsze powikłanie punkcji lędźwiowej. Choć jest uciążliwy i związane z nim dolegliwości bywają silne i nieprzyjemne, na ogół mija samoistnie.

• Ból głowy po punkcji lędźwiowej
• Zapobieganie zespołowi popunkcyjnemu – czy jest możliwe?
• Jak łagodzić objawy zespołu popunkcyjnego?

Zespół popunkcyjny po diagnostycznym nakłuciu lędźwiowym statystycznie odczuwa 3-4 pacjentów na dziesięciu. Zespół popunkcyjny może także wystąpić u osób poddanych znieczuleniu zewnątrzoponowemu. Statystycznie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, częściej odczuwają go osoby młode (do 30. roku życia) niż osoby starsze. U pacjentów po 60. roku życia zespół popunkcyjny zdarza się rzadko.

– Bardziej narażone na występowanie zespołu popunkcyjnego są osoby szczupłe, a także z wcześniejszymi bólami głowy w wywiadzie. Osoby z niskim stężeniem substancji P w płynie mózgowo-rdzeniowym 3 razy częściej odczuwają bóle popunkcyjne niż osoby z wysokim stężeniem tego neuropeptydu – wyjaśnia Katarzyna Snarska, autorka artykułu pt. “Zespół popunkcyjny. Przyczyny, profilaktyka, leczenie”.

Silny, tępy ból głowy

Czym jest zespół popunkcyjny? Jego podstawowym objawem jest ból głowy o dużym nasileniu. Pacjenci określają go jako tępy, rozpierający, umiejscowiony w części czołowej lub potylicznej, jednostronny lub obustronny. cechą charakterystyczną popunkcyjnego bólu głowy jest związek z pozycją ciała. Ból wygasza się w pozycji leżącej, pojawia się natomiast przy siedzeniu lub staniu. Bólowi głowy towarzyszą dodatkowe objawy, m.in.

• nudności
• wymioty
• sztywność i/lub ból karku
• zawroty głowy
• światłowstręt
• niewyraźne widzenie
• szum w uszach,
• zaburzenia słuchu.

Objawy występują w ciągu doby – dwóch po zabiegu. Rzadko utrzymują się dłużej niż kilka dni. Zdarza się jednak, że dolegliwości towarzyszą pacjentowi przez kilka tygodni, a nawet dłużej. Objawy zespołu popunkcyjnego bywają dla pacjenta dotkliwe.

Zespół popunkcyjny – przyczyny

Punkcja lędźwiowa to zabieg polegający na nakłuciu struktur przy kręgosłupie tak, aby dostać się do płynu mózgowo-rdzeniowego w celach terapeutycznych (np. podanie leku) czy diagnostycznych (pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego). Po zabiegu przez otwór powstały w oponie twardej płyn mózgowo-rdzeniowy może wyciekać. Spada ciśnienie śródmózgowe, a to powoduje rozszerzenie unerwionych zatok żylnych.

Zapobieganie zespołowi popunkcyjnemu

1. Minimalizowanie uszkodzenia opony twardej podczas zabiegu – na przykład poprzez zastosowanie mniejszej średnicy igły podczas zabiegu punkcji lędźwiowej. Nie bez znaczenia jest również kształt igły. – Standardowa ostro zakończona igła typu Quinckego powoduje rozerwanie włókien kolagenu, podczas gdy igły atraumatyczne, o bardziej tępym zakończeniu, mają raczej rozsuwać, a nie rozrywać włókna, czego efektem jest mniejsza i łatwiej zamykająca się po wycofaniu perforacja (…). Manewr, jakim jest ponowne wprowadzenie mandrynu do światła igły przed jej wyjęciem, może nawet kilkakrotnie zmniejszyć częstość występowania zespołu popunkcyjnego – wyjaśnia w artykule poświęconemu zespołowi popunkcyjnemu Katarzyna Snarska.

2. Pozycja pacjenta po zabiegu

Mówi się, że po punkcji lędźwiowej pacjent powinien przebywać w pozycji leżącej przez nawet dobę. To dość uciążliwe dla pacjenta i, niestety, niekoniecznie skuteczne zalecenie – W badaniach nie potwierdzono skuteczności takiego postępowania w zapobieganiu zespołowi popunkcyjnemu. Leżenie po nakłuciu lędźwiowym jedynie opóźnia wystąpienie zespołu popunkcyjnego – tłumaczy Katarzyna Snarska

3. Płyny

Po punkcji lędźwiowej zaleca się pacjentom dużą podaż płynów. – Prawdopodobnie nie chroni to przed wystąpieniem zespołu popunkcyjnego, ponieważ skompensowanie utrzymującego się wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego poprzez intensywne nawodnienie nie wydaje się możliwe – zauważa Katarzyna Snarska.

Łagodzenie objawów zespołu popunkcyjnego

Objawy zespołu popunkcyjnego na ogół ustępują samoistnie po kilku dniach. Łagodzenie dolegliwości najczęściej polega na:

• stosowaniu leków przeciwbólowych
• podawaniu kofeiny doustnie w dawce 300–500 mg 1–2 razy dziennie lub dożylnie 500 mg
• podawaniu leków przeciwwymiotnych z benzoesanem sodu (ewentualnie 2 dawki w odstępie godziny)
• odpoczynek w wygodnej pozycji
• nawodnienie i dożylne podanie płynów hipotonicznych, na przykład 10–20 ml wody destylowanej
• czasami stosuje się lędźwiowe nadtwardówkowe iniekcje krwi chorego.

Czytaj także: WIDEO: Jak przebiega punkcja lędźwiowa?

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.

Źródła:

1. Zespół popunkcyjny: przyczyny, profilaktyka i leczenie, Katarzyna Snarska, Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku