Wstrząs anafilaktyczny: liczy się każda minuta

Wstrząs anafilaktyczny, ze względu na nieprzewidywalny charakter i stopień nasilenia objawów, należy do stanów nagłych, potencjalnie zagrażających życiu.

Najważniejsza jest wtedy szybka reakcja i podanie leku, który może uratować życie – adrenaliny podawanej domięśniowo (epinefryny).

Nie bójmy się udzielać pierwszej pomocy!

– W przypadku wystąpienia anafilaksji, czas do pojawienia się niewydolności krążeniowo-oddechowej to kilka minut. Dlatego tak ważna jest edukacja i regularne szkolenia z zakresu udzielania pierwszej pomocy – podkreśla lekarz Łukasz Durajski.

Czym jest anafilaksja?

Zgodnie z definicją Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI), anafilaksja to ciężka, zagrażająca życiu, systemowa lub uogólniona reakcja nadwrażliwości natychmiastowej. To sytuacja, w której ważna jest szybka reakcja a także rozpoczęcie leczenia.

Osoby, które wcześniej nie wiedziały o alergii są najbardziej narażone na zgon w wyniku wstrząsu anafilaktycznego, bo się go nie spodziewają i nie wiedzą jak zareagować.

W grupie najwyższego ryzyka znajdują się dzieci, młodzież, kobiety, a także osoby cierpiące na atopie, w przypadku których nawet niewielki kontakt z substancją uczulającą potencjalnie może wywołać reakcję alergiczną o ciężkim przebiegu.

– Podstawową grupą ryzyka wystąpienia anafilaksji są pacjenci, u których w przeszłości nastąpił wstrząs. Tacy pacjenci powinni pogłębić diagnostykę, być pod opieką lekarską a także mieć przy sobie adrenalinę, na wypadek wystąpienia kolejnego wstrząsu w przyszłości. Warto jednak podkreślić, że anafilaksji może doświadczyć każdy. Nawet taka osoba, u której nigdy wcześniej nie pojawiała się żadna alergia. U osób, które nigdy nie doświadczyły alergii, może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, np. po użądleniu owadów takich jak osa czy pszczoła. Wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego jest bardzo trudne, a czasami wręcz niemożliwe do przewidzenia – tłumaczy doktor Durajski.

Co może być przyczyną wstrząsu anafilaktycznego?

Najczęstszą przyczyną wstrząsu anafilaktycznego jest spożycie pokarmów. Stanowią 33% przypadków. Są to najczęściej orzeszki ziemne, owoce morza, mięso ryb, mleko krowie, jaja kurze, ziarno sezamu, soja a także pszenica. Rzadziej owoce i warzywa. U dzieci pokarmy wywołują nawet do 85% przypadków anafilaksji.

Kolejnym czynnikiem powodującym wstrząs są użądlenia owadów (19%) i leki (14%). Zdarza się, ale zdecydowanie rzadziej, że anafilaksja jest wywołana przez sierść kota, lateks, środki czyszczące, alergeny środowiskowe tj. kurz czy wysiłek fizyczny.

Jak rozpoznać anafilaksję?

Anafilaksja może powodować wystąpienie objawów ze strony różnych układów narządów:

• oddechowego
• sercowo-naczyniowego
• pokarmowego
• nerwowego.

W jej przebiegu mogą pojawić się też zmiany skórne. Reakcja ta może rozwinąć się w ciągu kilkunastu minut. A niekiedy jest bardzo gwałtowna i występuje w kilka minut po kontakcie z czynnikiem wyzwalającym wstrząs.

Jakie objawy mogą świadczyć o wystąpieniu wstrząsu anafilaktycznego?

• objawy skórne (świąd, obrzęk, rumień, pokrzywka)
• symptomy świadczące o niewydolności układu oddechowego (duszność, stridor – świst krtaniowy, obrzęk języka, jamy ustnej, gardła, krtani)
• problemy z wydolnością układu krążenia (omdlenie, spadek ciśnienia, tachykardia – przyspieszenie rytmu serca)
• objawy ze strony przewodu pokarmowego (nagłe wymioty, kurczowe bóle, biegunka)
• brak kontaktu słowno-logicznego, utrata świadomości

– Wstrząs anafilaktyczny może spotkać każdego, w każdej sytuacji. Nie tylko osoby uczulone. Dlatego kluczowym czynnikiem powinno być stałe podnoszenie świadomości społeczeństwa, szeroko rozumiana edukacja oraz regularne uczestnictwo w szkoleniach z zakresu udzielania pierwszej pomocy – mówi Konrad Nowalski, instruktor udzielania pierwszej pomocy, ekspert kampanii „Recepta na wstrząs”.

Co zrobić kiedy wystąpi reakcja anafilaktyczna?

1. Należy przerwać ekspozycję na czynnik wyzwalający reakcję. W przypadku użądlenia przez pszczołę należy właściwie usunąć żądło, tak aby nie dopuścić do przedostania się kolejnych porcji jadu do skóry.
2. Należy wezwać pomoc medyczną.
3. Trzeba ułożyć pacjenta w pozycji leżącej z uniesionymi kończynami, za wyjątkiem przypadków z dominującymi objawami niedrożności dróg oddechowych.
4. Jak najszybciej od wystąpienia objawów anafilaksji należy podać pacjentowi adrenalinę domięśniowo w zewnętrzną część uda.
5. Ważne jest także utrzymywanie kontaktu słownego z pacjentem.
   – Adrenalina to lek, który ratuje życie. Najwięcej zgonów przy wstrząsie anafilaktycznym ma miejsce na skutej zbyt późnego podania lub niepodania pacjentowi adrenaliny – wyjaśnia Konrad Nowalski, instruktor pierwszej pomocy.

Jak użyć adrenaliny w autowstrzykiwaczu?

Wstrzykiwacz podaje się domięśniowo w przednioboczną część uda. Można go użyć nawet przez ubranie. W sytuacji wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, roztwór należy podać, stosując się do zasad opisanych w instrukcji produktu.

W razie jakichkolwiek wątpliwości czy obaw dotyczących możliwości wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, należy porozmawiać ze swoim lekarzem, który na podstawie czynników ryzyka, indywidualnie oceni czy dana osoba powinna mieć adrenalinę zawsze przy sobie.

Pamiętajmy! W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, podejrzenia silnej reakcji alergicznej, wstrząsu anafilaktycznego, należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe!

Źródła:

1. Lachowska-Kotowska P, Grzywa-Celińska A, Prystupa A, Kotowski M, Celiński R. Anafilaksja- rozpoznawanie i leczenie w praktyce lekarskiej. Med Og Nauk Zdr. 2013; 19(2): 99–102
2. Dinakar C. Anaphylaxis in children: current understanding and key issues in diagnosis and treatment. Curr Allergy Asthma Rep. 2012 Dec;12(6):641-9.
3. Vetander M, Helander D, Lindquist C, Hedlin G, Alfvén T, Ostblom E, Nilsson C, Lilja G, Wickman M. Classification of anaphylaxis and utility of the EAACI Taskforce position paper on anaphylaxis in children. Pediatr Allergy Immunol. 2011; 22(4): 369–373.
4. Lieberman P, Nicklas RA, Oppenheimer J, Kemp SF, Lang DM, Bernstein DI, Bernstein JA, Burks AW, Feldweg AM, Fink JN, Greenberger PA, Golden DB, James JM, Kemp SF, Ledford DK, Lieberman P, Sheffer AL, Bernstein DI, Blessing-Moore J, Cox L, Khan DA, Lang D, Nicklas RA, Oppenheimer J, Portnoy JM, Randolph C, Schuller DE, Spector SL, Tilles S, Wallace D. The diagnosis and management of anaphylaxis practice parameter: 2010 update. J Allergy Clin Immunol. 2010 Sep;126(3):477-80.e1-42. Epub 2010 Aug 7. Erratum in: J Allergy Clin Immunol. 2010 Dec;126(6):1104. PMID: 20692689.
5. Szczeklik A.: Interna Szczeklika. Kraków 2014, wyd. 6, tom 2, str. 1817-1822

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.