SM: Co to jest EDSS – Rozszerzona Skala Niesprawności?
EDSS, czyli z angielskiego Expanded Disability Status Scale, to powszechnie stosowane narzędzie do oceny postępu niesprawności ruchowej u pacjentów chorujących na stwardnienie rozsiane (SM). Sprawdź co oznaczają poszczególne stopnie w EDSS.
Skala EDSS ma już kilkadziesiąt lat. Wprowadził i stosował ją amerykański neurolog John F. Kurtzke. Początkowo była to 11-stopniowa skala, w której 0 – oznaczało brak niesprawności, natomiast 10 – śmierć wywołaną stwardnieniem rozsianym (SM). W latach 80. została uszczegółowiona i rozszerzona aż do 20 stopni (zyskała stopnie pośrednie między tymi skodyfikowanymi w latach 50.).
Skala EDSS czyli Rozszerzona Skala Niesprawności pozwala na ocenę:
- funkcji wzroku
- pnia mózgu
- układu piramidowego
- móżdżku
- układu czucia
- zwieraczy
- wyższych czynności mózgowych
- zdolności poruszania się
- zdolności samoobsługi.
Stosuje się ją np. do oceny długofalowej grup chorych w badaniach klinicznych, ale znajduje zastosowanie także do rutynowej oceny indywidualnych pacjentów, ich stanu zdrowia, rozwoju choroby w czasie. Skala EDSS pozwala również na ocenę skuteczności leczenia stwardnienia rozsianego.
Polskie tłumaczenie skali EDSS
– W Polsce ocena stanu neurologicznego pacjenta w EDSS wymagana jest wielokrotnie — przy kwalifikacji pacjenta do leczenia (punktowy system kwalifikacji), jak też w trakcie dalszego leczenia. Pogorszenie w EDSS definiuje przejście w postać wtórnie postępującą, a zmiany w zakresie podskali funkcjonalnej EDSS pozwalają na różnicowanie ciężkości rzutów – tłumaczą Agata Walczak, Michał Arkuszewski, Monika Adamczyk-Sowa, autorzy opracowania skali EDSS na język polski
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS, Expanded Disability Status Scale) — według J. Kurtzkego : układy funkcjonalne (UF)
Funkcje układu piramidowego:
0. Norma
1. Objawy uszkodzenia bez niesprawności
2. Minimalna niesprawność
3. Łagodna lub umiarkowana parapareza lub hemipareza; znaczna monopareza
4. Znaczna parapareza lub hemipareza, umiarkowana tetrapareza lub monoplegia
5. Paraplegia, hemiplegia lub znaczna tetrapareza
6. Tetraplegia
V. Brak danych
Funkcje móżdżku:
0. Norma
1. Objawy uszkodzenia, bez niesprawności
2. Łagodna ataksja
3. Umiarkowana ataksja tułowia lub kończyn
4. Znaczna ataksja wszystkich kończyn
5. Niezdolny do wykonania skoordynowanych ruchów z powodu ataksji
V. Brak danych
X. Zaznaczyć przy ocenie (stopień 0–5), kiedy nasilony niedowład utrudnia badanie (ocena na stopień 3 lub wyższy w UF układu piramidowego)
Funkcje pnia mózgu:
0. Norma
1. Jedynie objawy uszkodzenia bez niesprawności
2. Umiarkowany oczopląs lub inna łagodna niesprawność
3. Wybitny oczopląs, znaczne osłabienie mięśni zewnątrzgałkowych lub umiarkowana niesprawność w zakresie innych nerwów czaszkowych
4. Znaczna dyzartria lub znaczna niesprawność w zakresie innych nerwów czaszkowych
5. Niezdolność do połykania lub mówienia
V. Brak danych
Funkcje układu czucia
0. Norma
1. Osłabienie czucia wibracji lub czucia powierzchniowego w obrębie jednej lub dwóch kończyn
2. Łagodne osłabienie jednego z rodzajów czucia: dotyku, bólu lub ułożenia i/lub umiarkowane osłabienie czucia wibracji w jednej lub dwóch kończynach lub izolowane osłabienie czucia wibracji lub czucia powierzchniowego w obrębie trzech lub czterech kończyn
3. Umiarkowane osłabienie jednego z rodzajów czucia: dotyku, bólu lub ułożenia i/lub całkowite zniesienie czucia wibracji w jednej lub dwóch kończynach lub łagodne osłabienie czucia dotyku lub bólu i/lub umiarkowane osłabienie wszystkich rodzajów czucia proprioceptywnego w trzech lub czterech kończynach
4. Znaczne osłabienie czucia dotyku lub bólu, lub utrata czucia proprioceptywnego, izolowane lub w połączeniu w jednej lub dwóch kończynach; lub umiarkowane osłabienie czucia dotyku lub bólu i/lub ciężkie osłabienie czucia proprioceptywnego w więcej niż dwóch kończynach
5. Całkowita utrata wszystkich rodzajów czucia w jednej lub dwóch kończynach; lub umiarkowane osłabienie czucia dotyku lub bólu i/lub czucia proprioceptywnego w obrębie większości powierzchni ciała poniżej głowy
6. Całkowita utrata wszystkich rodzajów czucia poniżej głowy
V. Brak danych
Funkcje jelit i pęcherza moczowego
0. Norma
1. Łagodne zaburzenia w oddawaniu moczu, nagłe parcie na mocz lub zatrzymanie moczu
2. Umiarkowane zaburzenia w oddawaniu moczu, nagłe parcie na mocz lub zatrzymanie moczu; umiarkowane upośledzenie funkcji jelit lub rzadkie nietrzymanie moczu
3. Częste nietrzymanie moczu
4. Konieczność stałego cewnikowania
5. Utrata funkcji pęcherza moczowego
6. Całkowita utrata funkcji pęcherza moczowego i pasażu jelitowego
V Brak danych
Funkcje wzrokowe (widzenie)
0. Norma
1. Mroczek centralny w polu widzenia ze skorygowaną ostrością widzenia lepszą niż 20/30 (0,67)
2. Mroczek w polu widzenia w oku gorszym, z maksymalną skorygowaną ostrością widzenia w zakresie od 20/30 do 20/59 (0,67–0,34)
3. Duży mroczek w polu widzenia w oku gorszym lub umiarkowane ograniczenie pola widzenia, maksymalna ostrość widzenia (skorygowana) w zakresie od 20/60 do 20/99 (0,33–0,21)
4. Znaczne ograniczenie pola widzenia w oku gorszym i z maksymalną ostrością widzenia (skorygowaną) w zakresie od 20/100 do 20/200 (0,20–0,10); stopień 3 plus maksymalna ostrość widzenia w oku lepszym w zakresie poniżej 20/60 (< 0,33)
5. W gorszym oku maksymalna ostrość widzenia (skorygowana) poniżej 20/200 (< 0,10); stopień 4 plus maksymalna ostrość widzenia w oku lepszym w zakresie poniżej 20/60 (< 0,33)
6. Stopień 5 plus maksymalna ostrość widzenia w oku lepszym w zakresie poniżej 20/60 (< 0,33)
V. Brak danych
X – Zaznaczyć przy ocenie (stopień 0–6), kiedy obecne jest odskroniowe zblednięcie tarczy n. II
Funkcje umysłowe
0. Norma
1. Jedynie zaburzenia nastroju (nie wpływa na wynik EDSS)
2. Łagodne upośledzenie funkcji umysłowych (myślenia)
3. Umiarkowane upośledzenie funkcji umysłowych (myślenia)
4. Znaczne upośledzenie funkcji umysłowych (myślenia)
5. Otępienie lub ciężka niesprawność umysłowa
V – Brak danych
Inne funkcje
0. Brak innych deficytów
1. Jakikolwiek inny deficyt neurologiczny związany z SM (wpisać)
V. Brak danych
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 0.
Prawidłowy wynik badania neurologicznego (stopień 0 we wszystkich UF, dopuszczalny stopień 1 w UF funkcji umysłowych)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 1.0
Brak upośledzenia funkcji, minimalne objawy neurologiczne w jednym UF (stopień 1 w jednym UF, z wyłączeniem UF funkcji umysłowych)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 1.5
Brak upośledzenia funkcji, minimalne objawy neurologiczne w więcej niż jednym UF (stopień 1 w co najmniej dwóch UF, z wyłączeniem UF funkcji umysłowych)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 2.0
Niewielkie upośledzenia funkcji w jednym UF (stopień 2 w jednym UF, w pozostałych stopień 0 lub 1)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 2.5
Niewielkie upośledzenia funkcji w dwóch UF (stopień 2 w dwóch UF, w pozostałych stopień 0 lub 1)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 3.0
Chory chodzący samodzielnie bez pomocy, jednak występuje umiarkowana niesprawność w jednym UF do stopnia 3 (w pozostałych stopień 0 lub 1) lub niewielkie upośledzenie funkcji w trzech lub czterech UF do stopnia 2 (w pozostałych stopień 0 lub 1)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 3.5
Chory chodzący samodzielnie bez pomocy, jednakże występuje umiarkowana niesprawność w jednym UF do stopnia 3 i niewielki deficyt w jednym lub dwóch UF do stopnia 2 lub umiarkowana niesprawność w dwóch UF do stopnia 3 lub niewielkie upośledzenie funkcji w pięciu UF do stopnia 2 (w pozostałych stopień 0 lub 1)
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 4.0
Chory chodzący samodzielnie bez pomocy, samowystarczalny; pozostaje aktywny (mobilny) przez około 12 godzin na dobę, pomimo względnie nasilonej niesprawności w jednym UF do stopnia 4 (w pozostałych stopień 0 lub 1) lub połączenie kilku deficytów o mniejszym nasileniu w kilku UF, przekraczające definicje poprzednich progów EDSS. Chory potrafi przejść około 500 m bez asysty lub odpoczynku
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 4.5
Chory chodzący samodzielnie bez pomocy, pozostaje aktywny (mobilny) przez większą część dnia, zdolny do przepracowania pełnego dnia pracy, może mieć ograniczenie możliwości wykonania pewnych czynności codziennych lub wymagać niewielkiej pomocy; występuje względnie nasilona niesprawność w jednym UF do stopnia 4 (w pozostałych stopień 0 lub 1) lub połączenie kilku deficytów o mniejszym nasileniu w kilku UF, przekraczające definicje poprzednich progów EDSS. Chory potrafi przejść około 300 m bez asysty lub odpoczynku.
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 5.0
Chory chodzący, potrafi przejść około 200 m bez pomocy lub odpoczynku; znaczne inwalidztwo powoduje ograniczenie możliwości wykonania wszystkich czynności codziennych (np. przepracowania pełnego dnia pracy bez szczególnych udogodnień). Odpowiednik w skalach UF to stopień 5 tylko w jednym UF, w pozostałych — stopień 0 lub 1 lub połączenie kilku deficytów o mniejszym nasileniu w kilku UF, przekraczające definicję progu 4.0 EDSS
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 5.5
Chory chodzący, potrafi przejść około 100 m bez pomocy lub odpoczynku; znaczne inwalidztwo powoduje niemożność wykonania wszystkich czynności codziennych. Odpowiednik w skalach UF to stopień 5 tylko w jednym UF, w pozostałych — stopień 0 lub 1 lub połączenie kilku deficytów o mniejszym nasileniu w kilku UF, przekraczające definicję progu 4.0 EDSS
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 6.0
Chory wymaga okresowej lub stałej jednostronnej asysty (pomoc ortopedyczna: jedna kula lub laska), aby przejść około 100 m bez odpoczynku lub z odpoczynkiem (przystawaniem). Odpowiednik w skalach UF to połączenie kilku deficytów do stopnia 3 plus w więcej niż dwóch UF
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 6.5
Chory wymaga stałej obustronnej asysty (pomoc ortopedyczna: dwie kule lub laski), aby przejść około 20 m bez odpoczynku. Odpowiednik w skalach UF to połączenie kilku deficytów do stopnia 3 plus w więcej niż dwóch UF
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 7.0
Chory niezdolny do przejścia więcej niż około 5 m, nawet z pomocą; funkcjonowanie ograniczone jedynie do korzystania z wózka inwalidzkiego; zdolny do samodzielnego korzystania z wózka — samodzielnie napędza wózek i samodzielnie schodzi i wchodzi na wózek; pozostaje poza łóżkiem lub na wózku około 12 godzin na dobę. Odpowiednik w skalach UF to połączenie kilku deficytów do stopnia 4 plus w więcej niż jednym UF; bardzo rzadko tylko stopień 5 w UF układu piramidowego
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 7.5
Chory niezdolny do wykonania nawet kilku kroków; funkcjonowanie ograniczone jedynie do korzystania z wózka inwalidzkiego; może wymagać pomocy przy przechodzeniu do i z wózka inwalidzkiego; napędza wózek samodzielnie, ale nie jest w stanie funkcjonować przez cały dzień, korzystając jedynie ze standardowego wózka inwalidzkiego, może wymagać zaopatrzenia w wózek inwalidzki napędzany automatycznie. Odpowiednik w skalach UF to połączenie kilku deficytów do stopnia 4 plus w więcej niż jednym UF
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 8.0
Funkcjonowanie chorego zasadniczo ograniczone do przebywania w łóżku lub na fotelu, lub bywa przewożony w wózku inwalidzkim; może pozostawać sam poza łóżkiem przez większą część dnia; zachowana zdolność wykonywania większości zadań samoobsługi; sprawnie posługuje się kończynami górnymi. Odpowiednik w skalach UF to połączenie kilku deficytów, zazwyczaj stopień 4 plus w kilku UF
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 8.5
Funkcjonowanie chorego zasadniczo ograniczone do przebywania w łóżku przez większą część dnia; potrafi wykonywać pewne czynności kończyną górną/kończynami górnymi; zachowuje niektóre funkcje samoopieki. Odpowiednik w skalach UF to połączenie kilku deficytów, zazwyczaj stopień 4 plus w kilku UF
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 9.0
Chory wymagający stałej opieki, całkowicie zależny od pomocy, stale przebywający w łóżku; może się komunikować (mówić) i przyjmować pożywienie (jeść). Odpowiednik w skalach UF to połączenie wielu deficytów, przeważnie stopień 4 plus
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 9.5
Chory wymagający stałej opieki, całkowicie zależny od pomocy, stale przebywający w łóżku; nie jest w stanie skutecznie komunikować się ani jeść/połykać. Odpowiednik w skalach UF to połączenie wielu deficytów, prawie we wszystkich stopień 4 plus
Rozszerzona Skala Niesprawności (EDSS) – 10
Śmierć z powodu SM
Źródła:
- https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/53968/42491
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.
