Na pewnym etapie SLA, gdy słabną mięśnie chorego odpowiedzialne za mowę, konieczna może być praca z logopedą. Na czym polega ćwiczenie mowy przy stwardnieniu zanikowym bocznym?

Stwardnienie zanikowe boczna (SLA) to jedna z chorób, które krok po kroku odbierają pacjentowi autonomię. Słabnącemu ciału naprzeciw wychodzi farmakologia i rehabilitacja. Na pewnym etapie stwardnienia zanikowego bocznego, chory zaczyna mieć również problemy z mówieniem. Aby zachować tę umiejętność na jak najdłużej, ważne, aby w odpowiednim momencie zasięgnąć porady logopedy lub neurologopedy, którzy doradzą, jakie ćwiczenia wykonywać.

Terapia logopedyczna zmierza do tego, aby chory jak najdłużej zachował zdolność mówienia na poziomie, który będzie zrozumiały dla jego otoczenia. Innymi słowy, w doborze odpowiednich ćwiczeń specjalista kieruje się zachowaniem funkcji komunikacyjnej mowy.

Poniżej, za Stowarzyszeniem Dignitas Dolentium przytaczamy schemat ćwiczeń opracowanych przez mgr Mirosławę Kierską, logopedę. Ćwiczenia dedykowane są  pacjentom dotkniętym dyzartrią w przebiegu stwardnienia zanikowego bocznego (SLA).

SLA: trening mowy

Charakter ćwiczeń opracowanych przez mgr Mirosławę Kierską jest zróżnicowany. pacjent wykonuje ćwiczenia:

  • oddechowe
  • fonacyjne
  • usprawniające aparat artykulacyjny
  • artykulacyjne
  • prozodyczne.

Ćwiczenia oddechowe w SLA

W zaproponowanym postępowaniu terapeutycznym pacjent pracuje nad układem oddechowym. A zatem ćwiczenia zmierzają do wypracowania oddechu przeponowego. Ponadto uczy się pogłębiać swój oddech, wydłużać wydech. W kontekście mówienia ćwiczenia oddechowe skupiają się na ekonomicznym zużywaniu powietrza podczas mówienia, a także ćwiczeniu umiejętności korelowania pauz na wzięcie oddechu z treścią wypowiedzi.

Ćwiczenia fonacyjne w SLA

Trening mowy obejmuje także ćwiczenia fonacyjne. Trening fonacyjny zmierza do “wyregulowania” (w zależności od potrzeb zmniejszenia lub zwiększenia) napięcia mięśni krtani i gardła. Ćwiczenia fonacyjne służą wypracowaniu odpowiedniego natężenia głosu i osiągnięciu odpowiedniej jego wysokości.

W trakcie tego etapu zajęć chory wymawia wszystkie samogłoski w urozmaicony sposób. Co to znaczy? Za Mirosławą Kierską Dignitas Dolentium tłumaczy:

– Chory może wymawiać ciągi samogłosek (aoueyi), delikatnie i łagodnie przechodząc z jednej do drugiej lub z przerwami w zmiennym tempie (a-o-u-e-y-i). Czasami może łączyć samogłoski po trzy (aou – eyi) lub dwie (ao – ue – yi ). Stosowane są ponadto różne modyfikacje łączenia samogłosek doskonalące równocześnie ich dokładną wymowę. Chory może też ćwiczyć wymawiając samogłoski na różnej wysokości (np. a – głos niski, i – głos wysoki). Następnie chory łączy samogłoski z głoską m lub n. Powstałe sylaby powtarzane są wielokrotnie poprzez przedłużoną artykulację spółgłosek (mmma, mmmo, mmmu…itd.) . Ciche mruczenie likwiduje bowiem napięcie mięśni krtani i gardła.

Usprawnianie narządów artykulacyjnych w SLA

To od sprawności działania mięśni w obrębie aparatu mowy zależy wyrazistość i dokładność artykulacji, a więc im lepsza artykulacja, tym lepiej pacjent zostanie zrozumiany przez otoczenie. Trening artykulacyjny obejmuje ćwiczenia poszczególnych mięśni:

  • języka – wykonywanie ruchów poziomych i pionowych, okrężnych ruchów itp, tempo ćwiczeń może być zmienne
  • dolnej szczęki – opuszczanie i unoszenie żuchwy, wysuwaniu cofaniu, przesuwaniu na boki
  • policzków – np. nadymanie policzków (obu lub naprzemiennie)
  • warg – rozciąganie, spłaszczanie, wydymanie ust, zagryzanie dolnej i górnej wargi; ćwiczenia mają zróżnicowane tempo
  • podniebienia miękkiego – chrapanie, chrząkanie, wymawianie określonych głosek (k,g,h), zatrzymywanie i wypuszczanie powietrza w określony sposób.

Ważne, aby ćwiczenia artykulacyjne były przez chorego wykonywane precyzyjnie. Ich charakter, tempo powinien dobrać specjalista.

Ćwiczenia artykulacyjne

Służą poprawie artykulacji, która w przypadku osób ze stwardnieniem zanikowym bocznym może być zaburzona. To, co mówi pacjent może być pozbawione dźwięczności, rozmyte, niedokładne. Przez to mowa osoby z SLA dla otoczenia staje się niezrozumiała.

Jeżeli pacjent ma problemy z wymawianiem poszczególnych głosek, logopeda rozpoczyna pracę nad zaburzoną głoską. Ważne jest, aby terapeuta wyjaśnił, w jaki sposób wymawiamy tę głoskę. Gdy uda się do osiągnąć, jest utrwalana poprzez stosowanie kombinacji dźwięków w sylabach, prostych słowach, a następnie w zdaniach. Głoski, które chory wymawia prawidłowo są również ćwiczone, tak, aby ich prawidłowe i czyste brzmienie było podtrzymywane.

Ćwiczenia prozodyczne

Prozodia odpowiada w mowie za akcent, rytm, intonację, a także tempo mowy, które również szwankują u osób chorujących na SLA. Ćwiczenia związane z prozodią wykorzystują teksty złożone ze słów o zróżnicowanej długości, wierszy, rymowanek, prostej prozy.

Trening polega na czytaniu całych tekstów, czytaniu sylabami itp. Czytać można ze szczególnym uwzględnieniem interpunkcji, akcentu, ze zmiennym tempem, itp. Ćwiczenia prozodyczne pozwalają choremu na nauczenie się planowania wypowiedzi z uwzględnieniem przerwy na oddech.

W terapii istotne są świadomość, że rytm treningu wyznacza samopoczucie chorego – pacjenci z SLA szybko się męczą, a także nastawienie na długotrwała terapię i systematyczność jej prowadzenia – tylko wówczas praca z logopedą przyniesie pożądane efekty.

Źródła:
  1. Mirosława Kierska „Postępowanie logopedyczne w dysartrii u chorego na stwardnienie boczne zanikowe”

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.

Jeśli jesteś zainteresowany otrzymywaniem informacji o nowych publikacjach - zapisz się do naszego newslettera.