Rodzaje orzeczeń o niepełnosprawności

W Polsce funkcjonują dwa systemy orzecznicze: do celów pozarentowych i do celów rentowych. Czym charakteryzuje się każdy z nich i na czym polega ich działanie?

Orzecznictwo do celów pozarentowych – prowadzą powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Orzecznictwo do celów rentowych – prowadzone przez lekarzy orzeczników ZUS oraz komisje lekarskie ZUS. Szczególnymi grupami są rolnicy i ich rodziny – podlegają oni lekarzom rzeczoznawcom i komisjom lekarskim Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Swoje komisje lekarskie mają także tzw. służby mundurowe (policjanci, żołnierze, celnicy) i ich rodziny.

Powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności

W ich kompetencjach jest wydawanie orzeczeń o niepełnosprawności dla osób dorosłych (powyżej 16. roku życia) i dzieci.

W Polsce dla osób powyżej 16. roku życia obowiązują trzy stopnie niepełnosprawności

• lekki – gdy u chorego naruszona jest sprawność organizmu, która obniża zdolności do wykonywania pracy (w porównaniu do zdolności, które wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną) lub ogranicza pełnienie ról społecznych. Ograniczenia te daje się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne;
• umiarkowany – zalicza się do niego osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej albo częściowej pomocy innych w celu pełnienia ról społecznych;
• znaczny – stwierdza się, gdy osoba niepełnosprawna nie jest zdolna do podjęcia pracy lub jest to możliwe tylko w warunkach tak zwanej pracy chronionej. Ponadto w funkcjonowaniu społecznym wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Owa niezdolność jest rozumiana jako brak możliwości samodzielnego zaspokojenia podstawowych życiowych potrzeb (osoba o tym stopniem niepełnosprawności potrzebuje pomocy w przygotowaniu posiłków, utrzymywaniu higieny, poruszaniu się, itp.).

Co istotne, zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej.

Rodzaje niepełnosprawności według kodów:

• 01-U – upośledzenie umysłowe;
• 02-P – choroby psychiczne;
• 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu;
• 04-O – choroby narządu wzroku;
• 05-R – upośledzenie narządu ruchu;
• 06-E – epilepsja;
• 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia;
• 08-T – choroby układu pokarmowego;
• 09-M – choroby układu moczowo-płciowego;
• 10-N – choroby neurologiczne;
• 11-I – inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego;

Osoby, które nie ukończyły 16. roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodujących konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Od orzeczenia powiatowej komisji można się odwołać w terminie 14 dni od doręczenia do Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie. Z kolei od tego orzeczenia przysługuje odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu. Postępowanie w takich sprawach jest wolne od opłat sądowych.

Lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

W tym wypadku celem orzeczenia jest ustalenie prawa do renty. W tym przypadku obowiązują trzy rodzaje orzeczeń:

• całkowita niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji – traktowana na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• całkowita niezdolność do pracy – traktowana na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
• częściowa niezdolność do pracy oraz celowość przekwalifikowania – traktowana na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Odwołania od decyzji ZUS składa się do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Lekarz rzeczoznawca Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

Orzeka o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy osób w gospodarstwie rolnym i uznaje je za niepełnosprawne. Co jednak istotne  osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny traktuje się jako zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności. Pozostałe osoby traktuje się jako zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Od decyzji KRUS przysługuje odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Komisje Inwalidztwa i Zatrudnienia

Choć Komisje Inwalidztwa i Zatrudnienia istniały do roku 1998, ich orzeczenia są nadal aktualne.  Dotyczy to osób niepełnosprawnych, w przypadku których decyzje zostały wydane bezterminowo.

KIZ-y zaliczały do jednej z trzech grup inwalidów:

• I grupy – jest równoznaczna ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• II grupy – jest równoznaczna z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• III grupy – jest równoznaczna z lekkim stopniem niepełnosprawności.

 

Źródło:

1. Fundacja Chorym na Zanik Mięśni, https://miesnie.szczecin.pl