Czym jest terapia daremna? Jakie są wytyczne dotyczące postępowania personelu medycznego przy braku skuteczności podtrzymywania funkcji narządów u pacjenta, który nie ma możliwości świadomego składania oświadczeń woli na oddziałach intensywnej terapii?

Rozwój wiedzy medyczne, a także techniki, która pozwala na wykorzystywanie tej wiedzy w praktyce otworzył przed personelem medycznym możliwości skutecznego podtrzymywania życia u pacjentów. Konsekwencją tego rozwoju jest możliwość podtrzymywania funkcji narządów pacjenta, które nie prowadzi do uzyskania korzyści terapeutycznej.  Chodzi o taką sytuację, w której terapia nie prowadzi do przeżycia i wypisania pacjenta z oddziału intensywnej terapii (OIT).

Jak często procedura bywa stosowana?

Jak informował na początku 2020 roku prof. Andrzej Kübler: – W Klinice Anestezjologii i Intensywnej Terapii we Wrocławiu, protokół terapii daremnej stosowaliśmy o 20% wszystkich pacjentów, którzy zmarli. Mamy dokładne dane, ponieważ ostatnio podliczyliśmy protokoły z ostatnich 5 lat. Było ich 146 protokołów – poinformował.

Terapia daremna

– Podtrzymywanie funkcji narządów może być warunkiem wyleczenia chorego, ale może też przedłużać proces umierania, bez korzyści dla niego. U wielu chorych niewydolności narządowej nie uda się wyleczyć. W takich przypadkach daremne leczenie może potęgować dolegliwości chorego. A także stanowić przyczynę cierpień i rozterek moralnych dla osób mu najbliższych – tłumaczą autorzy artykułu pt. „Wytyczne postępowania wobec braku skuteczności podtrzymywania funkcji narządów (terapii daremnej) u pacjentów pozbawionych możliwości świadomego składania oświadczeń woli na oddziałach intensywnej terapii”. Tekst opublikowano w 2014 roku na łamach czasopisma Anestezjologia Intensywna Terapia.

Terapia daremna określa podtrzymywanie czynności narządów, nieprzynoszące korzyści dla pacjentów.

Poniżej przytaczamy wytyczne zawarte w powyżej przywołanym tekście.  Ich sformułowania podjęli się lekarze: Andrzej Kübler, Jacek Siewiera, Grażyna Durek, Krzysztof Kusza, Mariusz Piechota, Zbigniew Szkulmowski.

Wytyczne dla personelu medycznego:

Plan postępowania uwzględniający cele i granice leczenia

1. Przyjęcie pacjenta na OIT jest oparte na ustalonych wskazaniach (niewydolność jednego lub wielu ważnych dla życia układów lub narządów, potrzeba ciągłego monitorowania funkcji życiowych, inne stany zagrożenia życia). Zasadniczym wskazaniem jest potencjalna odwracalność istniejących zaburzeń funkcji organizmu skutkująca możliwością przeżycia chorego i wypisania go z OIT. Przyjmowanie pacjenta na stanowisko intensywnej terapii aby zmarł, jest nieuzasadnione medycznie i etycznie.

2. Po przyjęciu pacjenta na stanowisko intensywnej terapii należy ustalić plan postępowania uwzględniający cele i granice leczenia. Plan ten musi być systematycznie oceniany i aktualizowany. Cel leczenia powinien być uzależniony od możliwości uzyskania korzyści terapeutycznej, jaką na OIT jest przeżycie chorego i wypisanie go z oddziału. Stwierdzenie braku skuteczności stosowanej metody podtrzymywania funkcji narządów w stosunku do założonych celów jest uzasadnieniem do ograniczenia tego postępowania w formie niepodjęcia (niewdrożenia nowego postępowania lub niezwiększania intensywności metody już stosowanej) albo odstąpienia od stosowanej dotychczas metody postępowania.

Terapia daremna – błąd postępowania medycznego

3. Prowadzenie podtrzymywania funkcji narządów nieprzynoszące korzyści dla pacjenta, bez możliwości uzyskania założonych celów terapeutycznych, określa się terminem terapii daremnej i stanowi błąd postępowania medycznego.

4. Decyzja o niepodjęciu lub odstąpieniu od podtrzymywania funkcji narządów stanowi formalną procedurę postępowania na stanowiskach intensywnej terapii. Musi ona zostać zarejestrowana w dokumentacji medycznej (najlepiej w postaci odrębnego protokołu) z dokładnym opisem uzasadnienia decyzji o niepodjęciu lub odstąpieniu od określonego rodzaju postępowania.

Niepodjęcie lub odstąpienie od podtrzymywania czynności narządów

5. Niepodjęcie lub odstąpienie od podtrzymywania czynności narządów może dotyczyć w szczególności takich metod jak:

  • resuscytacja krążeniowo-oddechowa
  • wentylacja mechaniczna
  • leczenie nerkozastępcze
  • elektroterapia serca
  • mechaniczne wspomaganie krążenia
  • farmakologiczne wspomaganie krążenia
  • pozaustrojowe wspomaganie oddychania
  • pozaustrojowe wspomaganie wątroby.

Niewłaściwe wykorzystanie tych metod postępowania przedłuża jedynie proces umierania.

Do kogo należą decyzje o ograniczeniu terapii daremnej?

6. Decyzje o ograniczeniu terapii daremnej podejmuje dwóch lekarzy z zespołu leczącego, specjalistów z anestezjologii i intensywnej terapii lub intensywnej terapii, w porozumieniu z lekarzem kierującym oddziałem. Mogą oni zasięgnąć dodatkowej konsultacji innego specjalisty, spoza zespołu leczącego pacjenta, jeśli uznają to za uzasadnione.

Leczenie paliatywne

7. Decyzje o ograniczeniu określonych metod podtrzymywania funkcji narządów nie zmniejszają znaczenia leczenia paliatywnego. Zapewnia ono eliminację cierpienia pacjenta i optymalny komfort. W tym pielęgnację, nawadnianie, żywienie, dostęp bliskich i osób wspierających, uśmierzanie niekorzystnych dolegliwości. A nawet wysuwają ten aspekt terapii na plan pierwszy. Stosowanie ograniczeń we wspomaganiu funkcji narządów nie zwalnia z leczenia paliatywnego.

8. Zapewnienie leczenia paliatywnego zmierza do uśmierzenia cierpień przez najskuteczniejsze wykorzystanie leków przeciwbólowych, uspokajających lub nasennych. Celem takiego postępowania nie może być przyspieszenie naturalnego przebiegu procesu umierania.

Świadomość medyczna i etyczna rodziny pacjenta

9. Właściwa komunikacja z pacjentem a także osobami mu bliskimi ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowego procesu terapeutycznego w okresie umierania. W tym także dla ograniczenia terapii daremnej. Rodzina powinna mieć pełną świadomość medycznego i etycznego uzasadnienia dla niepodjęcia lub odstąpienia od podtrzymywania czynności narządów. Nie może być jednak obciążana odpowiedzialnością za tę decyzję.

10. Każda decyzja o ograniczeniu terapii daremnej musi mieć swoje jasne, opisane uzasadnienie. Nie może być uwarunkowana kosztami leczenia lub aspektami organizacyjnymi (np. zwolnieniem stanowiska intensywnej terapii dla innego pacjenta).

11. Po podjęciu decyzji o ograniczeniu podtrzymywania funkcji narządów zespół leczący dostosowuje się do przyjętego planu postępowania. W uzasadnionych przypadkach można go zmodyfikować.

12. Wszelkie działania zmierzające celowo do spowodowania lub przyspieszenia śmierci są niedopuszczalne zarówno medycznie, jak i etycznie oraz prawnie.

Ograniczenie terapii służącej podtrzymywaniu czynności narządów nie oznacza oczywiście zaprzestania leczenia paliatywnego, służącego zapewnieniu jak najlepszego komfortu choremu. Pacjent będzie oczywiście otoczony specjalistyczną opieką pielęgniarską. Opieka skupi się na niwelowaniu takich objawów jak: ból, niepokój, duszność, drgawki a także gorączka. Pacjent będzie nawadniany i żywiony. Będzie miał zapewniony stały kontakt z najbliższymi mu osobami. A także z innymi osobami wspierającymi – w zależności od potrzeb i możliwości organizacyjnych.

Źródło:
  1. Wytyczne postępowania wobec braku skuteczności podtrzymywania funkcji narządów (terapii daremnej) u pacjentów pozbawionych możliwości świadomego składania oświadczeń woli na oddziałach intensywnej terapii, Anestezjologia Intensywna Terapia 2014, tom 46, numer 4, 229–234ISSN 0209–1712, wyd. Via Medica

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.

Jeśli jesteś zainteresowany otrzymywaniem informacji o nowych publikacjach - zapisz się do naszego newslettera.

Zobacz także