Osteoporoza: jak jeść, by się nie łamać
Na osteoporozę „pracujemy” w dzieciństwie i młodości, nie dostarczając wtedy potrzebnych składników z diety. Ale prawidłowa dieta i w późniejszym wieku ma olbrzymi wpływ na kości.
Osteoporoza to choroba, w której kości przypominają gąbkę wskutek ubytku masy kostnej i zmian w jej architekturze. Efektem takich zmian są złamania wskutek nawet błahych upadków czy potknięć.
Szczytowa masa kostna a dieta
Wykazano, że indywidualna wartość tzw. szczytowa masy kostnej jest genetycznie zaprogramowana, ale zła dieta w pierwszych trzech dekadach życia ją zmniejsza. Ma to poważne konsekwencje zdrowotne ze względu na fizjologię i naturalny proces starzenia się organizmu. Tkanka kostna ulega bowiem ciągle procesom demineralizacji i mineralizacji. Upraszczając: dekonstrukcji i konstrukcji. O ile jednak w okresie wzrostu mineralizacja przeważa nad procesem odwrotnym, w młodości procesy te wzajemnie się równoważą, to w trzeciej – czwartej dekadzie życia demineralizacja zaczyna stopniowo przeważać. Im lepszy zatem „stan wyjściowy” kości, tym są mocniejsze na starość.
Czynniki pogarszające stan kości –
1. Zła dieta w dzieciństwie i młodości, w szczególności:
- niewystarczająca ilość wapnia i białka, przy czym najlepiej przyswajalne pochodzą z produktów mlecznych,
- mało witaminy D – należy ją suplementować, chyba że przebywamy przez cały rok w miejscach nasłonecznionych,
- za mało warzyw i owoców, zwłaszcza jagodowych (dostarczają izaflawonidów, które sprzyjają mineralizacji tkanki kostnej)
2. Mało ruchu
3. Niektóre leki, zwłaszcza steroidowe.
4. Osteoporozę mogą przyspieszyć niektóre choroby (np. nadczynność tarczycy, zespół złego wchłaniania, choroby reumatoidalne, cukrzyca). Skłonność do tej choroby może być też w pewnym stopniu uwarunkowana dziedzicznie. Z uwagi na specyfikę gospodarki hormonalnej na osteoporozę bardziej narażone są kobiety.
Co jeść, czego nie jeść w osteoporozie
Zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu osteoporozy olbrzymie znaczenie ma dostarczanie wapnia, a ten najlepiej przyswajalny znajduje się w mleku i produktach mlecznych.
Jego wchłanianie poprawia laktoza (cukier mleczny). Osoby źle tolerujące laktozę mogą zastąpić mleko mlecznymi produktami fermentowanymi, takimi jak: kefir lub jogurt oraz serami żółtymi (spożycie tych ostatnich nie powinno być jednak za duże, gdyż zawierają sporo tłuszczu i soli). Wchłanianie wapnia ułatwia także witamina D. Dlatego nie można zapomnieć o uzupełnieniu witaminy D, bo jej niedobory są powszechne. Działa ona korzystnie nie tylko na metabolizm kości, lecz także zmniejsza ryzyko upadków i poprawia siłę mięśni.
Trzeba jeść dużo warzyw i owoców, ale z pewnymi wyjątkami
Wchłanianie wapnia utrudniają szczawiany, które znajdują się np. w szpinaku, szczawiu, rabarbarze, botwinie czy burakach. Wchłanianie wapnia utrudniają także nierozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego.
Zadbaj o białko
Dbając o swoje kości, trzeba spożywać także białko w odpowiedniej ilości: nie może być go za mało, ani za dużo – nierównowaga może zaburzać funkcjonowanie układu kostnego. Korzystny wpływ na kości ma spożycie białka w ilości zgodnej z zalecanymi normami, czyli u osób dorosłych 0,9 g/kg masy ciała na dobę. Białko jest niezbędne do tworzenia tkanki kostnej, a także konieczne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania mięśni.
Nie są dobrym źródłem białka mięsa i wędliny tłuste – tłuszcz zwierzęcy zmniejsza wchłanianie wapnia. Należy też unikać wysoko przetworzonych wędlin z uwagi na dużą zawartość fosforanów, które zaburzają gospodarkę wapniowo-fosforanową
Starannie dobieraj rodzaj tłuszczu roślinnego
Dobre dla kości są: olej rzepakowy, oliwa z oliwek, margaryny wzbogacane w witaminę D. Nie należy zaś stosować olejów: słonecznikowego, kukurydzianego i sojowego z uwagi na to, że zawarte w nich w sporych ilościach kwasy omega-6 w nadmiarze wpływają na wytwarzanie prozapalnych cytokin, które źle działają na kości
Uważaj na kofeinę
Gdy mamy za mało wapnia, powinniśmy ograniczyć spożycie kawy, gdyż kofeina zwiększa wydalanie wapnia z moczem. Kofeina spożywana w dużych ilościach może też negatywnie wpływać na gęstość mineralną kości u kobiet. Na podstawie badań stwierdzono, że wypijanie dwóch filiżanek kawy lub czterech filiżanek herbaty dziennie zwiększa ryzyko wystąpienia złamań kości. U kobiet po menopauzie przy niskim spożyciu wapnia (poniżej 800 mg na dzień) i jedoczesnym wypijaniu dwóch-trzech filiżanek kawy dziennie, stwierdzono zwiększoną utratę masy kostnej.
Wypijanie więcej niż trzech filiżanek kawy dziennie może zakłócać gospodarkę wapniem w organizmie i sprzyjać osteoporozie.
Warto pamiętać o tym, że źródłem kofeiny nie jest tylko kawa, ale także mocna herbata, cola oraz napoje energetyzujące.
Alkoholu pij mało lub wcale
Dbając o swoje kości, warto ograniczyć spożywanie alkoholu, gdyż on wzmaga wydalanie wapnia z moczem, prawdopodobnie zaburza także działanie komórek kościotwórczych. Wiele badań wykazało, że alkohol sprzyja także utracie masy kostnej.
Nie pal!
Tytoń sprzyja rozwojowi osteoporozy. Zawarty w dymie tytoniowym kadm wpływa negatywnie na gospodarkę wapniową w organizmie. Palenie tytoniu prawdopodobnie hamuje czynność komórek kościotwórczych, co przekłada się na częstsze występowanie złamań kręgów, kości przedramienia i biodra wśród palaczy. Palenie u kobiet może przyśpieszyć menopauzę, przyczyniając się do obniżenia poziomu estrogenów i osłabienia w ten sposób ich ochronnego działania.
Jak leczyć osteoporozę?
Pokutuje pogląd, że osteoporoza to choroba nieuleczalna, a to nie jest prawda. Można ją leczyć. Po leki sięga się, gdy choroba jest zaawansowanym stadium. Równie ważne, co farmakoterapia, jest aktywność fizyczna i modyfikacja diety.
Terapia osteoporozy ma na celu zwiększenie masy kostnej, a przez to redukcję złamań. Skuteczna terapia pozwala na uniknięcie co najmniej połowy złamań.
– Nie zalecam przyjmowania suplementów diety – podkreśla Maria Rell-Bakalarsk. – Jeśli ktoś ma uzupełnić niedobory wapnia i witaminy D, lepiej, by przyjmował leki. Są także takie dostępne bez recepty. Mamy wtedy gwarancję, że zawierają odpowiednie ilości substancji czynnej.
Jak możemy zapobiegać osteoporozie?
Ruch, dieta z odpowiednim spożyciem wapnia i odrzucenie używek – to podstawa profilaktyki związanej z osteoporozą.
Ważne jest, by dbać o regularną, najlepiej codzienną, aktywność fizyczną. Dla osób starszych polecane są: nordic walking, spacery, taniec, tai-chi i biegi. Osoby regularnie ćwiczące zwykle są sprawniejsze i rzadziej się przewracają. Zalecana aktywność fizyczna wynosi ok. 1 godziny dziennie w dzieci i młodzieży oraz co najmniej 30 min. u dorosłych.
Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska/ jw (www.zdrowie.pap.pl)
Czytaj także: Osteoporoza – złamanie podczas kichnięcia
Źródła:
- Prof. Wojciech Pluskiewicz, „Osteoporoza choroba współczesnej cywilizacji”
- Anna Taraszewska, Zofia Chwojnowska, Instytut Żywności i Żywienia, „Osteoporoza – zalecenia żywieniowe”
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.
