Modele radzenia sobie ze zmęczeniem życiem codziennym opiekunów rodzinnych
Zmęczenie jest pojęciem wielowymiarowym. Łączy procesy somatyczne i psychiczne. Obejmuje wymiar fizjologiczny i psychologiczny. Jakie strategie radzenia sobie ze zmęczeniem stosują opiekunowie rodzinni osób przewlekle chorych?
- Zmęczenie jest subiektywne
- Strategie radzenia sobie ze stresem
Szczególny rodzaj zmęczenia psychologicznego stanowi zmęczenie życiem codziennym.
Niektórzy badacze traktują je jako subiektywnie odczuwane ogólne zmęczenie, które wyrażane jest niechęcią do podejmowania codziennej aktywności fizycznej, psychicznej i społecznej. Pojawia się ono wskutek niedopasowania wymagań do psychofizycznych możliwości osoby w życiu codziennym. Istotną rolę w odczuwanym poziomie zmęczenia odgrywa interpretacja własnej sytuacji.
Zmęczenie jest subiektywne
Można subiektywnie odczuwać zmęczenie o znacznym nasileniu przy obiektywnie niewielkim obciążeniu codziennymi czynnościami i odwrotnie.
Zmęczenie może również pełnić funkcję modyfikującą wobec stosowanych strategii radzenia sobie ze stresem, jednak zależność ta nie jest jednoznaczna.
Wyższy poziom wyczerpania związany z odczuwanym silnym stresem w pracy i w środowisku rodzinnym wiąże się ze stosowaniem unikowych strategii radzenia sobie ze stresem. Być może stosowanie aktywnego radzenia sobie w sytuacji obciążającej może zostać ograniczone celem zachowania energii jednostki.
Wydaje się, że niższy poziom zmęczenia związany jest ze stylem radzenia sobie skoncentrowanym na emocjach, zaś wyższy poziom zmęczenia istotnie łączy się z radzeniem sobie zorientowanym na zadanie.
Ponadto, nie można wykluczyć sytuacji, w których stosowane strategie radzenia sobie warunkują odczuwany poziom zmęczenia.
Radzenie sobie ze stresem (coping) oznacza poznawcze i behawioralne wysiłki podejmowane w celu sprostania zewnętrznym i/lub wewnętrznym wymaganiom, ocenianym przez osobę, jako obciążające lub przekraczające jej możliwości.
Strategie radzenia sobie ze stresem
Pełni ono funkcję instrumentalną, związaną z przywróceniem równowagi pomiędzy wymaganiami otoczenia a posiadanymi zasobami, oraz samoregulacji emocji. Carver i wsp., opierając się na transakcyjnym modelu stresu Lazarusa i Folkman, zaproponowali kilkanaście strategii radzenia sobie ze stresem. Łącząc radzenie sobie rozumiane jako styl i strategię, autorzy wyodrębnili strategie:
- skoncentrowane na problemie (np. aktywne radzenie sobie i planowanie)
- zorientowane na emocje (np. poszukiwanie wsparcia emocjonalnego i zaprzeczanie)
- ukierunkowane na unikanie (np. zajmowanie się czymś innym i zaprzestanie działań).
Natomiast Endler i Parker w nawiązaniu do koncepcji Lazarusa i Folkman, wyodrębnili trzy style radzenia sobie skoncentrowane na:
- zadaniu – podejmowanie wysiłków celem rozwiązania problemu za pomocą poznawczego przekształcenia bądź zmiany sytuacji.
- emocjach – skupieniu się na sobie i własnych przeżyciach emocjonalnych, celem zmniejszenia napięcia emocjonalnego
- związanego z trudną sytuacją.
- unikaniu – dotyczy stronienia od myślenia o problemie i odczuwania sytuacji stresowej, a realizowany jest przez angażowanie się w czynności zastępcze lub poszukiwanie kontaktów społecznych
Warto również wspomnieć o radzeniu sobie:
- prewencyjnym – gromadzeniu zasobów celem ochrony siebie przed przyszłymi wydarzeniami
- proaktywnym – dotyczy zdobywania i kumulowania zasobów w celu samodoskonalenia się.
W radzeniu sobie ze stresem istotna okazuje się także elastyczność związana z efektywną modyfikacją stosowanych strategii wskutek oceny ich skuteczności.
Karolina Szatkowska/Zbigniew Szkulmowski
Źródło:
- Zmęczenie życiem codziennym a strategie radzenia sobie ze stresem opiekunów rodzinnych osób wentylowanych mechanicznie w domu, Karolina Szatkowska, Zbigniew Szkulmowski
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.l
