Odpowiednio odżywiony organizm lepiej radzi sobie zarówno w okresie zdrowia, jak i choroby. Stan odżywienia jest także jednym z czynników branych pod uwagę w ocenie ryzyka występowania odleżyn. Dowiedz się, jakie składniki odżywcze są kluczowe w procesie leczenia tych ran przewlekłych. 

  • Regularne monitorowanie stanu odżywienia jest kluczowe
  • Jaka ilość energii jest potrzebna?
  • Jaka ilość białka jest potrzebna?
  • Kiedy dieta nie wystarcza…

Stan odżywienia jest jednym z czynników, który należy brać pod uwagę w ocenie ryzyka rozwoju odleżyn. Szereg dostępnych badań potwierdza, że utrata masy ciała i nieodpowiednie spożycie poszczególnych składników odżywczych jest związane z wyższym ryzykiem wystąpienia odleżyn. Wszystko dlatego, że nieodpowiednie odżywianie może zaburzać działanie układu odpornościowego, syntezę kolagenu i wytrzymałość skóry na rozciąganie. Chociaż idealne spożycie składników odżywczych sprzyjających gojeniu ran nie jest znane, udokumentowane zostało zwiększone zapotrzebowanie na energię, białko, cynk i witaminy A, C i E u osób zagrożonych rozwojem odleżyn lub zmagających się z nimi. Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Komitetu Doradczego ds. Odleżyn (EPUAP) najważniejszym celem u chorych z odleżynami jest skorygowanie niedoborów białkowo-energetycznych.

Regularne monitorowanie stanu odżywienia jest kluczowe

Stan odżywienia chorych leżących może zmieniać się w czasie i powinien podlegać regularnej ocenie. Jest to szczególnie istotne jeśli obserwuje się trudności i ograniczenia w spożywaniu codziennych posiłków i płynów. Niepokojąca jest każda nieplanowana utrata masy ciała, osłabienie czy pogorszenie odporności. Zawsze takie obserwacje powinny być zgłoszone lekarzowi prowadzącemu, który będzie mógł ocenić stan zdrowia i zalecić odpowiednie postępowanie.

Jaka ilość energii jest potrzebna?

Zgodnie z wytycznymi EPUAP chorzy cierpiący z powodu odleżyn, którzy są niedożywieni lub mogą być zagrożeni rozwojem niedożywienia (np. osoby starsze, osoby po operacjach, urazach) powinny otrzymywać od 30 do 35 kcal na każdy kilogram masy ciała. Innymi słowy osoba o masie ciała 60 kg z posiłkami powinna dostarczyć sobie około 1800 kcal. Taka kaloryczność wydaje się być łatwa do zrealizowania. Jednak w istocie przy znacznym ograniczeniu możliwości spożywania posiłków lub braku apetytu może być nie lada wyzwaniem. Pomocne w dostarczeniu odpowiedniej kaloryczności może być zwiększanie gęstości energetycznej posiłków. Np. poprzez dodatek do nich olejów roślinnych, masła, jaj czy produktów mlecznych. Jeśli, oczywiście, składniki te są tolerowane.

Jaka ilość białka jest potrzebna?

Białko jest niezbędne we wszystkich etapach gojenia  ran, w tym w proliferacji fibroblastów, syntezie kolagenu, a także dla utrzymania funkcji odpornościowych. Europejski Komitet Doradczy ds. Odleżyn (EPUAP) i Amerykański Narodowy Komitet Doradczy ds. Odleżyn (NPUAP) zaleca spożycie białka w celu gojenia odleżyn w ilości od 1,25 do 1,5 g na kg masy ciała dziennie. Ta ilość jest jeszcze wyższa dla pacjentów z odleżynami w III/IV stopniu zaawansowania i wynosi 1,5–2,0 g na kg masy ciała. Jest to zatem ponad dwa razy więcej niż potrzebuje osoba zdrowa. Takie zwiększone spożycie białka jest polecane ze względu na zdolność tego składnika do zwiększenia tempa gojenia. Warto wiedzieć, że białko w diecie jest szczególnie ważne u osób starszych leżących ze względu na zmiany składu ciała, które zachodzą wraz z wiekiem. Jakie produkty są bogate w białko? Przede wszystkim chude mieso, ryby, jaja, produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych, kasze, a także nasiona i orzechy.

Kiedy dieta nie wystarcza…

W sytuacjach kiedy podawanie większych ilości tradycyjnej żywności bogatej w białko nie jest możliwe, warto wraz z lekarzem rozważyć uzupełnienie diety osoby zmagającej się z odleżynami w doustne preparaty odżywcze. Wspominany wielokrotnie EPUAP zaleca, aby były to preparaty wysokoenergetyczne, wysokobiałkowe, zawierające m.in. dodatek argininy i cynku – składników ważnych w walce z odleżynami. Przykładem takiego preparatu może być Impact Oral, który  zawiera dodatek kwasów tłuszczowych omega-3 i nukleotydów stanowiących, wraz z argininą, immunoskładniki polecane przez Europejskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego i Metabolizmu pacjentom zmagającym się z ranami, np. po dużych operacjach onkologicznych. Dlaczego zalecana jest żywność medyczna wysokobiałkowa? To właśnie takie wysokobiałkowe preparaty mogą  zmniejszać częstość występowania odleżyn o 25% u pacjentów z grupy ryzyka. 

dr Katarzyna Zadka

Tekst powstał we współpracy z:

Czytaj także: Jak uniknąć odleżyn, czyli profilaktyka ma znaczenie!

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Impact Oral: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia lub ryzyku niedożywienia u pacjentów chirurgicznych w okresie okołooperacyjnym.

Źródła:
  1. EPUAP i NPUAP. EPUAP i NPUAP. Prevention of Pressure Ulcers: Quick Reference Guide. 2019: Quick Reference Guide. 2019
  2. Saghaleini SH, Dehghan K, Shadvar K, Sanaie S, Mahmoodpoor A, Ostadi Z. Pressure Ulcer and Nutrition. Indian J Crit Care Med. 2018;22(4):283-289. doi:10.4103/ijccm.IJCCM_277_17
  3. Harris CL, Fraser C. Malnutrition in the institutionalized elderly: the effects on wound healing. Ostomy Wound Manage. 2004;50(10):54-63.
  4. Breslow RA, Bergstrom N. Nutritional prediction of pressure ulcers. J Am Diet Assoc. 1994;94:1301–4.
  5. Weimann A, Braga M, Carli F i in. ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery. Clin Nutr. 2017;36(3):623-650

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.

Jeśli jesteś zainteresowany otrzymywaniem informacji o nowych publikacjach - zapisz się do naszego newslettera.