Czy osoby z diagnozą SM powinny się szczepić przeciwko koronawirusowi? Czy osoby korzystające z leczenia SM mogą się szczepić? Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego rozwiewa wątpliwości pacjentów.

  • Czy pacjenci z COVID-19 są narażeni na trudniejszy przebieg COVID-19?
  • Czy chorzy na SM powinni się szczepić przeciw COVID-19?
  • Którą szczepionkę powinien wybrać pacjent z diagnozą stwardnienia rozsianego?
  • Szczepionka przeciwko COVID-19 a leczenie SM

Poniższe zalecenia przygotowali klinicyści i eksperci badawczy współpracujący z Międzynarodową Federacją SM (Multiple Sclerosis International Federation). Opierają się one na nieustannie aktualizowanych doniesieniach o tym, jak Covid-19 wpływa na osoby z SM, a także na opiniach ekspertów. Informacje te będą rewidowane i uaktualniane, gdy tylko pojawią się nowe doniesienia na temat Covid-19 i wirusa Sars-CoV-2.

Obecne doniesienia pokazują, że

  • samo SM nie jest czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo zachorowania na Covid-19
  • SM nie zwiększa ryzyka ciężkiego przebiegu choroby lub śmierci w jej wyniku w porównaniu do ogólnej populacji.

Przede wszystkim pacjenci z SM powinni przestrzegać zasad, które minimalizują ryzyko infekcji. Czyli: dezynfekcji, dystansu społecznego, obowiązku noszenia maseczek, unikania zatłoczonych miejsc. Ponadto warto budować odporność organizmu, dbać o sprawność fizyczną, itp.

Czy pacjenci z SM są narażeni na trudniejszy przebieg COVID-19?

Niektórzy pacjenci z SM mogą być bardziej narażeni na cięższy przebieg COVID-19. Chodzi w szczególności o:

  • pacjentów z postępującymi postaciami choroby
  • osoby powyżej 60. r. ż.
  • mężczyźni z SM
  • osoby o większej niesprawności (EDSS> 6 pkt.)
  • pacjenci z SM borykający się dodatkowo z otyłością, cukrzycą, chorobami serca i płuc
  • osoby przyjmujące niektóre leki immunomodulujące przebieg SM.

Często wśród pacjentów pojawiają się wątpliwości czy pacjenci z SM z uwagi na charakter choroby i leczenia powinni przyjmować szczepionkę przeciw COVID-19. Niedawno Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego opublikowało obszerny materiał zawierający sugestie dotyczące szczepień przeciwko COVID-19 pacjentów z SM. Poniżej, za PTSR, cytujemy zalecenia dotyczące szczepień pacjentów z SM.

Czy chorzy na SM powinni się szczepić przeciwko COVID-19?

“Biorąc pod uwagę powagę Covid-19 i fakt, że niesie on ze sobą 1-3% ryzyko śmierci oraz ryzyko długoterminowych powikłań – chcemy położyć nacisk na kilka kwestii:

  • Wszystkie osoby z SM powinny zaszczepić się przeciwko Covid-19;
  • Osoby z SM powinny zaszczepić się tak szybko, jak dostępna stanie się dla nich szczepionka przeciw Covid-19;
  • Nawet jeśli osobę z SM już zaszczepiono, ważne, aby przestrzegała obostrzeń w związku z pandemią Covid-19. Takich jak noszenie maseczki, utrzymywanie dystansu społecznego, mycie rąk. Wciąż pojawiają się bowiem nowe warianty wirusa i obecnie dostępne szczepionki mogą przed nimi nie chronić.

SM a COVID-19: Którą szczepionkę wybrać?

Istnieje kilka szczepionek przeciw Covid-19, które stosowane są w różnych krajach na świecie. Regularnie rejestruje się też nowe. Zamiast oceniać każdą z nich osobno, poniższe informacje (z marca 2021) dotyczą głównych rodzajów szczepionek przeciw Covid-19. Zarówno tych już dostępnych, jak i tych w fazie badania. Rekomendacje te opiera się na dostępnych informacjach. Będą aktualizowane wraz z pojawianiem się nowych danych.

Nie wiadomo jak wiele osób, które brały udział w badaniach klinicznych nad szczepionkami przeciw Covid-19, miały SM. A więc dane dotyczące ich bezpieczeństwa i skuteczności tylko i wyłącznie w grupie osób z SM nie są wciąż dostępne. Nasze rekomendacje są zatem oparte na danych pochodzących z ogólnej populacji biorącej udział w badaniach klinicznych nad szczepionkami. Jak również na wcześniej zebranym doświadczeniu w zakresie szczepień osób z SM.

Szczepionki, wykorzystują części koronawirusa wywołującego chorobę np.

  • jego kod genetyczny
  • „białka szczytowe”
  • nieaktywną albo osłabioną wersję wirusa.

W ten sposób przyspieszają odpowiedź ludzkiego układu odpornościowego, który wytwarzając przeciwciała i limfocyty T (specjalna grupa białych krwinek) zwalcza wirusa. Powstrzymuje go przed zainfekowaniem innych komórek organizmu. Szczepionki te

  • nie powodują żadnych zmian genetycznych w ludzkim organizmie
  • nie dostają się do mózgu
  • a także nie powodują zmian w kodzie genetycznym płodu.

Obecnie jest pięć różnych rodzajów szczepionek przeciw Covid-19 już dostępnych albo w fazie tworzenia.

Szczepionki mRNA

Szczepionki mRNA posiadają kod genetyczny białek szczytowych koronawirusa w postaci mRNA. mRNA to typ czasowej informacji genetycznej, który został zorganizowany do transportu w postać malutkich kropelek tłuszczu. mRNA kieruje produkcją białek szczytowych, które zostają dostrzeżone i zaatakowane przez system odpornościowy (wytwarzający przeciwciała i komórki T).

  • Pfizer-BioNTech (Comirnaty)
  • Moderna (Moderna mRNA)

Szczepionki oparte na niereplikującym wektorze wirusa

Szczepionki oparte na niereplikującym wektorze wirusa mają kod genetyczny protein szczytowych w wektorze wirusa. Wektor lepiej można zrozumieć jako powłoka i mechanizm dostarczenia wirusa (często pozyskana z adenowirusa), ale nie zawierający tych części wirusa, które potrzebne są do jego namnażania się, a więc nie powoduje one infekcji. Podobnie do szczepionek mRNA, szczepionki wektorowe kierują produkcję protein szczytowych, które są dostrzegane i atakowane przez nasz układ odpornościowy.

  • AstraZeneca/Oxford
  • Gamaleya Resarch Institue (Gam-COVID-Vac lub Sputnik V)

Szczepionki z nieaktywnym wirusem

Szczepionki z nieaktywnym wirusem wykorzystują nieaktywną formę całego wirusa. „Uśmiercony” koronawirus nie może dostać się do komórek i namnażać się, dlatego też nie może wywoływać infekcji Covid-19. System immunologiczny rozpoznaje cały wirus, mimo, że jest on nieaktywny.

  • Sinocac (CoronaVac)

Szczepionki białkowe

Szczepionki białkowe zawierają białka szczytowe samego koronawirusa (a nie kod genetyczny), jak również czynnik pobudzający system immunologicznych (środek wspomagający), aby zagwarantować, że białka szczytowe będą przez układ odpornościowy atakowane.

  • Novavax (NVX-CoV2373).

Żywe szczepionki atenuowane

Żywe szczepionki atenuowane wykorzystują osłabionego, ale wciąż zdolnego do replikacji wirusa. Szczepionki takie działają poprzez wywoływanie łagodnej infekcji u osób z niezmienionym układem immunologicznym. Mogą być niebezpieczne dla osób, u których układ odpornościowy nie funkcjonuje poprawnie, więc nie jest odpowiednia dla wielu pacjentów z SM, z racji na mechanizm działania niektórych leków modyfikujących przebieg choroby.

  • Obecnie (marzec 2021) żywe szczepionki atenuowane przeciwko Covid-19 nie są dostępne – są jedynie na etapie badań.

Czy osoby z SM powinny zaszczepić się na Covid-19?

Naukowcy wykazali, że szczepionki przeciw Covid-19 są bezpieczne i skuteczne. Tak jak w przypadku innych decyzji medycznych, ta dotycząca przyjęcia szczepionki powinna być podjęta w porozumieniu z twoim lekarzem. Powinieneś zaszczepić się szczepionką przeciw Covid-19 tak szybko jak będzie ona dla ciebie dostępna. Ryzyko związane z zachorowaniem na Covid-19 przewyższa każde potencjalne ryzyko wynikające z przyjęcia szczepionki. Ponadto, członkowie rodziny oraz osoby pozostające z tobą w bliskim kontakcie – gdy będzie taka możliwość, również powinny zaszczepić się szczepionką przeciw Covid-19.

  • Większość szczepionek wymaga podania dwóch dawek i gdy taka zostaje ci podana, powinieneś przestrzegać krajowych rekomendacji dotyczących podania drugiej dawki. Pamiętaj, że zbudowanie pełnej odporności po przyjęciu całej szczepionki (obu dawek) może zająć do trzech tygodni.
  • Jeśli miałeś Covid-19 i wyzdrowiałeś również powinieneś się zaszczepić. Nie wydaje się, aby przejście infekcji na zawsze uchroniło cię przed ponownym zachorowaniem. Zwyczajową praktyką przed zaszczepieniem się jest odczekanie do momentu całkowitego wyzdrowienia. Jednak przyjąć szczepionkę powinieneś od razu pod wyzdrowieniu, kierując się rządowymi wytycznymi obowiązującymi w twoim kraju.
  • Nie wiemy jak długo zaszczepiona osoba chroniona będzie przeciw Covid-19. Jednak dane płynące z badań klinicznych wskazują, że poziom ochrony utrzymuje się przynajmniej kilkanaście miesięcy. W kolejnych latach powtórne szczepienie przeciw Covid-19 może być potrzebne. Podobnie jak dzieje się to w przypadku wirusa grypy.
  • Nawet jeśli otrzymałeś już szczepionkę, ważne jest, aby przestrzegać obostrzeń, takich jak noszenie maseczki, utrzymywanie dystansu społecznego, mycie rąk oraz – jeśli zajdzie taka potrzeba – kierowanie się lokalnymi zasadami przeprowadzania badań na Covid-19.
  • Nie ma dowodów na to, że osoby z SM są w grupie wyższego ryzyka komplikacji po szczepieniu się preparatami mRNA, zawierającymi niereplikujący wektor wirusowy, nieaktywny wirus albo szczepionkami białkowymi przeciw Covid-19, w porównaniu do populacji ogólnej.

“Szczepionka przygotowuje twoje ciało do wzrostu odpowiedzi immunologicznej przeciwko wirusowi”

  • Szczepionki mRNA, te zawierające niereplikujący wektor wirusowy, nieaktywny wirus albo szczepionki białkowe przeciw Covid-19 nie zawierają żywych wirusów i nie wywołają Covid-19. Te szczepionki prawdopodobnie nie wywołają również rzutu SM albo nie nasilą przewlekłych objawów SM
  • Osoby z SM powinny jednak unikać przyjmowania szczepionek atenuowanych. Biorąc pod uwagę, że być może kiedyś powstaną szczepionki przeciw Covid-19 oparte na tym mechanizmie, ważne, aby osoby ze stwardnieniem rozsianym wiedziały, jaką szczepionkę im zaoferowano.
  • Po otrzymaniu szczepionki nie musisz poddawać się samoizolacji. Szczepionki mogą wywołać efekty uboczne. W tym gorączkę i zmęczenie, które jednak nie powinny trwać dłużej niż kilka dni. Gorączka może nasilić czasowo twoje objawy SM. Po jej ustąpieniu powinny one wrócić do poprzedniego poziomu. Nawet jeśli obserwujesz u siebie skutki uboczne po pierwszej dawce szczepionki, ważne abyś przyjął drugą (w przypadku tych szczepionek, które wymagają dwóch dawek), aby była ona w pełni skuteczna. Efekty uboczne, takie jak gorączka, bóle mięśni i zmęczenie są znakiem, że szczepionka działa. Czyli przygotowuje twoje ciało do wzrostu odpowiedzi immunologicznej przeciwko wirusowi, a zatem zaczyna cię ochraniać.

Szczepionki przeciw Covid-19 w leczenie SM

  • Szczepionki przeciw Covid-19 mogą być podawane osobom z SM, które leczą się lekami modyfikującymi przebieg choroby.
  • Kontynuuj przyjmowanie terapii modyfikujących przebieg choroby (DMT, ang. disease modyfing therapies) chyba że twój lekarz zalecił ci ich przerwanie albo odroczenie. Gwałtowne przerwanie niektórych terapii DMT może spowodować pogorszenie się SM.
  • Przyjmowanie szczepionek przeciw Covid-19, gdy stosujesz terapie modyfikujące przebieg choroby, jest bezpieczne.
  • Opóźnienie rozpoczęcia leczenia lekami modyfikującymi przebieg choroby (DMT), albo zmiana przyjmowania dawek leków DMT to nie kwestia bezpieczeństwa – to strategia pozwalająca na to, by szczepionka była skuteczna.

“Niektóre leki modyfikujące przebieg choroby mogą zmniejszać skuteczność szczepionki”

  • Niektóre leki modyfikujące przebieg choroby mogą zmniejszać skuteczność szczepionki ponieważ zmniejszają one twoją odpowiedź immunologiczną. Niemniej jednak, do pewnego stopnia wciąż jesteś w stanie odpowiedzieć na szczepionkę. I wciąż będziesz mieć zmniejszone ryzyko ciężkiego przebiegu Covid-19 po zaszczepieniu się. Biorąc pod uwagę potencjalne poważne konsekwencje zdrowotne Covid-19, zaszczepienie się w momencie, gdy możesz przyjąć szczepionkę jest ważniejsze niż synchronizacja terminu podania szczepienia z terminem przyjęcia leku modyfikującego przebieg SM.
  • Jeśli jesteś w stanie zaplanować moment, w którym otrzymasz szczepionkę, skonsultuj ze swoim lekarzem neurologiem jak i czy skoordynować czas podania szczepienia z momentem podania kolejnej dawki leku modyfikującego przebieg choroby (jeśli jesteś w grupie osób przyjmujących lek wymagający takiej synchronizacji czasowej – informacje o tym, które leki wymagają dostosowania czasu przyjęcia szczepienia znajdziesz poniżej). Zagwarantuje to, że szczepionka będzie wciąż skuteczna w wytwarzaniu przeciwciał przeciwko koronawirusowi.
  • Decyzja o tym, czy zaszczepić się przeciw Covid-19 powinna uwzględniać ocenę ryzyka Covid-19 oraz twojej obecnej sytuacji zdrowotnej w kontekście SM. Współpracuj z twoim lekarzem neurologiem, aby ustalić najlepszy plan działania. Jeśli ryzyko związane z pogorszeniem się SM przewyższa ryzyko wynikające z Covid-19, nie zmieniaj czasu przyjmowania leków DMT i przyjmij szczepionkę, gdy będzie ona dla ciebie odstępna.

Jeśli twoje SM jest stabilne, rozważ poniższe modyfikacje (w porozumieniu z lekarzem) w podawaniu leków modyfikujących przebieg SM celem zwiększenia efektywności szczepionki

Interferony, octan glatirameru, teryflunomid, fumaran dimetylu, natalizumab

  • Jeśli masz dopiero co rozpocząć terapię z użyciem któregoś z powyższych, nie opóźniaj jej w związku z przyjęciem szczepionki.
  • Jeśli już przyjmujesz któryś z tych leków, nie musisz modyfikować czasu ich przyjmowania.

Fingolimod, siponimod, ozanimod

  • Jeśli masz dopiero rozpocząć terapię z użyciem któregoś z powyższych preparatów rozważ czas przyjęcia szczepienia przeciw Covid-19,  tak aby druga dawka szczepienia została wykonana 2 do 4 tygodni przed rozpoczęciem leczenia tymi lekami.
  • Jeśli już przyjmujesz któryś z powyższych, kontynuuj ich przyjmowanie według planu. Zaszczep się, jak tylko szczepionka przeciw Covid-19 będzie dla ciebie dostępna.

Alemtuzumab, kladrybina

  • Jeśli masz rozpocząć terapię alemtuzumabem albo kladrybiną rozważ szczepienie przeciw Covid-19 tak, aby druga dawka została wykonana przynajmniej 4 tygodnie przed rozpoczęciem leczenia.
  • Jeśli już przyjmujesz któryś z dwóch powyższych, rozważ rozpoczęcie przyjmowania szczepionki przeciw Covid-19 przynajmniej 12 tygodni po ostatniej dawce alemtuzumabu i kladrybiny.
  • Gdy jest to możliwe, wznów przyjmowanie leków przynajmniej 4 tygodnie po drugiej dawce szczepienia.
  • Ta zmiana terminarza nie zawsze jest możliwa. Otrzymanie szczepionki, kiedy ta jest dla ciebie dostępna, może być istotniejsze niż zsynchronizowanie czasu szczepienia z przyjęciem leku.
  • Omów tę kwestię ze swoim neurologiem.

Okrelizumab, rytuksymab

  • Jeśli masz rozpocząć terapię, którymś z powyższych leków, rozważ przyjęcie szczepienia przeciw Covid-19 tak, aby druga dawka szczepionki została podana 2 do 4 tygodni przed rozpoczęciem leczenia.
  • Jeśli już przyjmujesz któryś z tych preparatów, rozważ szczepienie minimum 12 tygodni po ostatniej dawce leku.
  • Gdy to możliwe, wznów przyjmowanie okrelizumabu lub rytuksymabu minimum 4 tygodnie po drugiej dawce szczepienia.
  • Ta zmiana terminarza nie zawsze jest możliwa. Otrzymanie szczepionki, kiedy ta jest dla ciebie dostępna, może być istotniejsze niż zsynchronizowanie czasu szczepienia z przyjęciem leku.
  • Omów tę kwestię ze swoim neurologiem.

Ofatumumab

  • Jeśli masz rozpocząć terapię tym lekiem DMT, rozważ przyjęcie szczepienia przeciw Covid-19 tak, aby druga dawka została podana 2 do 4 tygodni przed rozpoczęciem leczenia.
  • Jeśli już przyjmujesz ofatumumab, rozważ przyjęcie szczepionki 4 tygodnie po ostatnim podaniu leku.
  • Gdy to możliwe, wznów przyjmowanie ofatumumab minimum 4 tygodnie po drugiej dawce szczepionki.
  • Ta zmiana terminarza nie zawsze jest możliwa. Otrzymanie szczepionki, kiedy ta jest dla ciebie dostępna, może być istotniejsza niż zsynchronizowanie czasu szczepienia z przyjęciem leku.
  • Omów tę kwestię z twoim neurologiem.

Sterydy o wysokiej dawce

  • Rozważ przyjęcie szczepionki 3 do 5 dni po ostatniej dawce sterydów.

Każdy z nas jest odpowiedzialny z spowolnienie rozpowszechniania się pandemii i wyeliminowania wirusa tak szybko, jak to możliwe.

Autoryzacja bezpiecznych i efektywnych szczepionek na Covid-19 przybliża nas do zakończenia pandemii. Na obszarach, na których występuje ciągłe rozpowszechnianie się Covid-19, oprócz przyjęcia szczepionki, powinieneś stosować się do lokalnych wytycznych dotyczących hamowania transmisji wirusa, które najprawdopodobniej nakazują noszenie maski, utrzymywanie dystansu społecznego i mycie rąk.

Stanowisko to początkowo uzgodniono 13 marca 2020. Ostatnie stanowisko uzgodniono w marcu 2021″.

Czytaj także: Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19: Efekt placebo i nocebo

Źródła:

  1. Multiple Sclerosis International Federation (https://www.msif.org/news/2020/02/10/the-coronavirus-and-ms-what-you-need-to-know)
  2. https://ptsr.org.pl/covid19_a_sm__rekomendacje_dot_szczepien.html

 

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.

Jeśli jesteś zainteresowany otrzymywaniem informacji o nowych publikacjach - zapisz się do naszego newslettera.

Zobacz także