Asystent osobisty dla osoby niepełnosprawnej

Kontrola nad własnym życiem, możliwość podejmowania autonomicznych, suwerennych decyzji to podstawowe prawa dorosłego człowieka. Co jednak w sytuacji, gdy cieszenie się nimi utrudnia niepełnosprawność? Wiecie czym zajmuje się asystent osobisty?

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, jednym z podstawowych problemów w obszarze ochrony praw osób z niepełnosprawnościami, jest odmawianie im możliwości dokonywania wyborów oraz sprawowania kontroli nad własnym życiem. Mówi się o tym ostatnimi laty coraz więcej. Zapewne zbierając opinie samych zainteresowanych można by na ten temat stworzyć poważnych rozmiarów książkę, bogato zilustrowaną przykładami. Skupmy się jednak na prawie do samostanowienia i niezależności osób z niepełnosprawnościami.

Osoba z niepełnosprawnością stereotypowo postrzegana jest raczej
jako przedmiot opieki niż podmiot praw i obowiązków

Jak dowodzi Rzecznik Praw Obywatelskich, dzieje się tak z powodu od dziesiątek lat utrwalonego mechanizmu, kwalifikującego osoby z niepełnosprawnościami do jednej kategorii – osób niesamodzielnych, zależnych.
– Taka postawa jest konsekwencją utrwalonego stereotypu. Zgodnie z nim, osoba z niepełnosprawnością jest raczej przedmiotem opieki i troski niż podmiotem praw i obowiązków. A tym samym nie jest w stanie żyć samodzielnie wśród innych ludzi. Odpowiednie wsparcie osób z niepełnosprawnościami bywa zatem nieosiągalne lub uzależnione od życia w warunkach zamknięcia. A infrastruktura lokalna jest dla nich niedostępna. Prowadzi to do przypadków porzucenia, uzależnienia od członków rodziny. A także instytucjonalizacji opieki, izolacji lub segregacji osób z niepełnosprawnościami – zauważa Rzecznik Praw Obywatelskich.

Tymczasem pragnienie korzystania ze wszelkich przejawów aktywności i sprawowania kontroli nad własnym życiem to przecież nie przywilej, a prawo każdego dorosłego człowieka.

– Uważam, że każdy z nas musi żyć swoim życiem, na własny rachunek i według własnych przekonań czy nawet upodobań. Dotyczy to także osoby ze znaczną niepełnosprawnością. Takiej która potrzebuje stałej pomocy ze strony innych w codziennym funkcjonowaniu. Przy takich czynnościach jak mycie, karmienie, potrzeby fizjologiczne, załatwianie różnych spraw etc. Chęć korzystania z usług osobistego asystenta przez niepełnosprawnego członka rodziny nie może być zatem postrzegana przez jego najbliższych jako pewnego rodzaju wotum nieufności wobec nich samych – napisał w jednym ze swoich tekstów Wojciech Kaniuka, osoba o znacznych ograniczeniach ruchowych i utrudnionej mowie, gorący orędownik asystencji.
Innymi słowy, organizacja wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami powinna zmierzać własnie w kierunku zapewniania im możliwie niezależnego życia.

– Warto mieć na uwadze, że prawo osób z niepełnosprawnościami do niezależnego życia zostało usankcjonowane w drodze powszechnie obowiązujących przepisów prawa – zauważa Rzecznik Praw Obywatelskich.

I tę niezależność może zapewnić właśnie właściwie pojęta asystencja osobista, czasami zwana “inteligentną protezą”.

Asystent osobisty w praktyce

Asystenta osobisty, wspierając w życiu codziennym, pomaga na przykład podjąć osobie niepełnosprawnej pracę zawodową. Może umożliwić rozwój zawodowy. Może zapewnić szansę na równy dostęp do informacji i komunikacji, itp. Asystenci pomagają również osobom z niepełnosprawnościami uniezależnić się od rodzin. W jaki sposób?

Asystent może pomóc w higienie osobistej, prowadzeniu gospodarstwa domowego, poruszaniu się poza mieszkaniem, dostępie do dóbr kultury, załatwieniu spraw urzędowych itp.

Stanowi coś w rodzaju inteligentnej protezy. Wsparcia dla osoby z niepełnosprawnością w obszarze, w którym ta pomoc jest nieodzowna. Co jednak najważniejsze: wszelkie decyzje należą do osoby korzystającej ze wsparcia (nie do asystenta!).

Jak to działa w Polsce? W ramach różnych, często doraźnych projektów mówi się o asystentach osobistych. Sprawnych systemowych rozwiązań w tym zakresie praktycznie jednak do tej pory nie wdrożono.
– W praktyce asystencja osobista w Polsce nie istnieje. O czym przekonałam się po przeprowadzce do Katowic, kiedy poszukiwałam asystentki. Znalezienie asystentki zajęło mi dwa miesiące i było to naprawdę trudne, bo MOPS w Katowicach i agencja, z którą współpracują, nie mieli odpowiedniej dla mnie osoby. Ja nie potrzebuję opiekunki pracującej w godzinach od 8 do 16, która poda mi obiad i umyje okna w mieszkaniu, tylko asystentki, która pomoże mi żyć i dostosuje się do mojego trybu. Na szczęście udało mi się znaleźć taką osobę, ale została ze mną tylko dlatego, że zrobiłam na niej dobre wrażenie i jest bardzo empatyczną osobą – opowiada Marta Zając, chorująca na rdzeniowy zanik mięśni aktywna 25-latka.

Asystencja osobista daje prawdziwe życie

– Asystent osobisty to ręce i nogi osoby z niepełnosprawnościami, która decyduje sama o tym, co robi i gdzie. Asystent/asystentka pomaga wyjść do pracy, na randkę, do kina, do urzędu. To nie tylko pomoc w higienie i posiłku na przykład. Usługi opiekuńcze to opieka – podanie jedzenia, pomoc w higienie itd. Na tym się to kończy. Jest to ogromna różnica, bo chcąc prowadzić normalne, aktywne życie osoby takie jak ja, potrzebują asystencji osobistej. Niezależność i samodzielność to kluczowe tutaj słowa. Każdy chce decydować sam o swoim życiu. Podejmować decyzje. Wyprowadzić się z domu rodzinnego „na swoje“. Lecz w pewnych przypadkach jest to niemożliwe, bo potrzeba wsparcia drugiej osoby, żeby wykonywać, niektóre codzienne czynności. Czasem wręcz wszystkie – to zależy od stanu osoby niepełnosprawnej – tłumaczy Marta Zając.

– Dla mnie to jest temat rzeka. Wielu ludzi, którzy nigdy nie mieli do czynienia z niepełnosprawnymi nie jest w stanie tego pojąć, czego nie mam im za złe, ale jednocześnie chciałabym, abyśmy wszyscy rozumieli, jak bardzo asystencja osobista jest potrzebna. Asystencja osobista daje życie, takie prawdziwe życie. Nam, osobom niepełnosprawnym, daje życie i takie zwykłe szczęście, a naszym rodzicom/opiekunom wytchnienie – dodaje Marta Zając.

Asystent osobisty – podstawowe zasady wsparcia

1. Celem asystencji jest umożliwienie osobie z niepełnosprawnością niezależnego życia.
2. Wsparcie odbywa się pod kierownictwem osoby, która z niego korzysta.
3. Istotą asystencji jest zaspokajanie indywidualnych potrzeb i pomoc w określonych okolicznościach.
4. Osoby z niepełnosprawnościami powinny mieć możliwość dostosowania świadczonych im usług do swoich potrzeb, tzn. o tym kto, jak, kiedy, gdzie i w jaki sposób świadczy usługi na ich rzecz.
5. Osoby z niepełnosprawnościami, które potrzebują asystentury osobistej, mogą dowolnie wybierać stopień sprawowanej kontroli nad świadczeniem usług zgodnie z ich wymaganiami, możliwościami, okolicznościami życia i preferencjami. Nawet jeśli obowiązki pracodawcy przekazywane są innym, to osoba z niepełnosprawnością pozostaje w centrum podejmowania decyzji dotyczących pomocy.
6. Asystent nie ma prawa podejmować decyzji w imieniu, zastępstwie osoby, którą wspiera.
7. Niedopuszczalne jest również recenzowanie przez asystenta decyzji podejmowanych przez osobę korzystającą z asystencji.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. Jeżeli Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook, Obserwuj Instagram.